Diễn biến giá đường trong nước không cùng chiều với giá thế giới. Trong khi giá đường trong nước vẫn ổn định ở mức thấp do nguồn cung dồi dào, thì giá đường thế giới tiếp tục tăng mạnh khi nhà đầu tư lo ngại nguồn cung hạn chế từ Braxin. Triển vọng: giá đường trong nước tháng 11 sẽ tiếp tục ổn định; giá đường thế giới theo xu thế tăng.

1.       Diễn biến giá

Sau khi giá đường tăng nhẹ từ tháng 7 do nhu cầu tăng để sản xuất bánh kẹo phục vụ rằm tháng 7 và Tết Trung thu. Thì từ cuối tháng 9 đến 22/10 giá đường bán buôn tại các nhà máy đã ổn định trở lại. Giá bán buôn đường kính trắng (RS) tại Hà Nội 15.400-15.800 đồng/kg tương đương với thị trường TP.HCM; tại miền Trung giá thấp hơn từ 300-500 đồng/kg, bán ra 15.000-15.200 đồng/kg. Giá đường bán buôn đường RE phổ biến ở mức 15.300 - 16.400 đồng/kg. Như vậy so với đầu năm giá đường cao hơn 1.500 đồng/kg, tuy nhiên so với cùng kỳ năm trước giá đường vẫn giảm gần 2.000 đồng/kg.

Giá đường bán lẻ đến người tiêu dùng vẫn chênh ở mức khá cao khoảng 3.000 đồng/kg do mỗi cấp đại lý lại nâng giá lên, trong khi các hệ thống siêu thị gần như không mua được từ các nhà máy.

               Giá thu mua mía nguyên liệu tại tỉnh Hậu Giang và Sóc Trăng vào cuối tháng 10 đang ở mức 880.000 – 890.000 đồng/tấn, tăng bình quân 30.000 đồng/tấn so với đầu tháng. Nguyên nhân giá mía tăng là do chữ đường trong nguyên liệu mía đã tăng lên do có thêm thời gian để cây mía chín trên rẫy.

Trong niên vụ 2013- 2014, ngành mía đường dự kiến sản xuất 1,6 triệu tấn đường, tăng 5% so với niên vụ trước. Tồn kho đầu vụ 372.580 tấn, nhập khẩu theo hạn ngạch thuế quan 73.500 tấn. Như vậy, tổng nguồn cung đường trong năm khoảng 2 triệu tấn. Tiêu thụ nội địa khoảng 1,4 -1,5 triệu tấn; xuất khẩu khoảng hơn 200 nghìn tấn, sau khi cân đối cung cầu sẽ còn thừa 300.000 tấn.

Bảng 1: Cung- cầu đường qua các niên vụ (ĐVT: tấn)

II.      THỊ TRƯỜNG THẾ GIỚI

1.                  Diễn biến giá

Giá đường thế giới tăng mạnh sau khi hỏahoạn nhấn chìm bốn nhà kho tại cảng Santos của Brazil, gây thiệt hại khoảng 300.000 tấn đường thuộc sở hữu của Copersucar.

Giá đường thô đã tăng vọt từ mức thấp 3 tháng (mức 15,93 cent/lb giữa tháng 7) và thiết lập mức đỉnh trong vòng 1 năm vào ngày 19/10, chốt phiên ở mức 19,50 cent/lb. Tính riêng trong tháng 10 giá đường thô đã tăng khoảng 7% và so với mức giá 19,79 cent/lb của cùng kỳ năm trước, thì giá đường thô chỉ giảm nhẹ 0,9%.

Cùng với xu hướng tăng giá đường thô, giá đường trắng tại Luân đôn cũng đã tăng lên 513,80  USD/tấn vào ngày 19/10/2013, tăng cao nhất trong 6 tháng trở lại đây. So với mức đáy của tháng 7, giá đường trắng đã tăng 50,8 USD/tấn, tương đương 11%, tuy nhiên so với mức đỉnh được thiết lập ngày 20/3 là 529,8 USD/T, thì giá đường trắng vẫn thấp hơn 16 USD/tấn.

Giá đường tăng mạnh trong bối cảnh Braxin -nước sản xuất đường lớn nhất thế giới đã tăng cường sử dụng mía đường để sản xuất ethenol. Hơn nữa, thời tiết ẩm ướt làm giảm năng suất và sản lượng nghiền mía tại Brazil, hỗ trợ sự tăng giá đường.

Nick Gentile, đối tác cao cấp của công ty tu vấn giao dịch hàng hóa Atlantic Capital Advisors cho biết phần lớn đợt tăng giá này đến do đầu cơ mua để đóng giao dịch bán.

Tình trạng cung vượt cầu mặt hàng đường đang được thu hẹp trước nhu cầu tiêu dùng tăng đột biến ở các nước đang phát triển, nhất là Trung Quốc và Indonesia - nước nhập khẩu đường lớn nhất thế giới đã đẩy giá đường tăng trở lại.

Cùng với xu hướng tăng giá đường thô, giá đường trắng tại Luân đôn cũng đã tăng lên 513,80  USD/tấn vào ngày 19/10/2013, tăng cao nhất trong 6 tháng trở lại đây. So với mức đáy của tháng 7, giá đường trắng đã tăng 50,8 USD/tấn, tương đương 11%, tuy nhiên so với mức đỉnh được thiết lập ngày 20/3 là 529,8 USD/T, thì giá đường trắng vẫn thấp hơn 16 USD/tấn.

2.                 Sản xuất và thương mại

Tổ chức công nghiệp Unica có trụ sở tại Sao Paulo cho biết trong niên vụ 2013/14 (từ tháng 4/2013), các nhà máy đường tại khu vực trung tâm phía Nam Brazil sẽ sản xuất 34,2 triệu tấn đường, giảm so với mức dự báo 35,5 triệu tấn trước đó, chủ yếu do đợt mưa hồi đầu năm nay đã gây ảnh hưởng cho sản lượng mặt hàng này.

Tại Ấn Độ, niên vụ 2013/14 dự kiến sẽ là vụ thứ tư liên tiếp dư cung đường. Hiện các kho dự trữ đường của nước này đứng ở mức hơn 8 triệu tấn.

Tổng thư ký Hiệp hội đường Indonesia, Achmad Widjaja cho biết: trong khi nhu cầu đường thế giới tăng trung bình 2% trong vòng 5 năm qua, Indonesia sẽ tăng nhập khẩu mặt hàng này gấp đôi vào năm nay, tương đương khoảng 5,4 triệu tấn.

Theo Hiệp hội các nhà máy chế biến đường Pakistan: sau khi xem xét đề nghị từ các nhà máy đường, Bộ Thương mại Pakistan đã chấp thuận cho phép các nhà máy này xuất khẩu 500.000 tấn đường, trong đó 250.000 tấn xuất khẩu trong tháng 10, số còn lại sẽ được xuất khẩu sau ngày 1/11.

          Tổ chức đường quốc tế (ISO) cho biết với việc sản lượng đường sụt giảm trong niên vụ 2013-2014, lần sụt giảm đầu tiên kể từ niên vụ 2008-2009 và xu hướng cầu đang tăng sẽ giúp thu hẹp khoảng cách cung vượt cầu còn khoảng 4,45 triệu tấn, đẩy giá đường tiếp tục tăng trong thời gian tới.

Theo dự báo của công ty Green Pool Commodity Specialists Pty, trong niên vụ 2013/14, lượng dư cung đường trên thế giới sẽ ở mức 4,5- 4,6 triệu tấn do sản lượng tại châu Á tăng sẽ bù đắp cho sản lượng đường sụt giảm tại Brazil - quốc gia sản xuất đường lớn nhất thế giới.

          Sản lượng đường trắng sản xuất từ đường thô tại các quốc gia như Sri Lanka, Iraq, Yemen, Ai Cập và Bahrain, dự kiến sẽ tăng gần gấp đôi so với mức hiện tại 5,6 triệu tấn/năm trong nhiều năm tới. Nhờ đó, Ấn Độ, nước chỉ xuất khẩu được một số lượng đường nhỏ thời gian gần đây, có thể sẽ xuất khẩu tới 3 triệu tấn trong niên vụ 2013/14, nhờ nhu cầu gia tăng tại khu vực trên.

Theo Văn phòng Ủy ban Mía đường Thái Lan (OCSB), lượng đường xuất khẩu của Thái Lan – quốc gia xuất khẩu đường lớn thứ 2 thế giới sau Brazil – có thể sẽ tăng 15% lên mức cao kỷ lục trong năm 2014 do nước này đẩy mạnh sản xuất khiến sản lượng của mặt hàng này gia tăng. Dự báo xuất khẩu đường Thái Lan sẽ tăng từ khoảng 7,4 triệu tấn trong năm nay lên 8,5 triệu tấn trong năm 2014. Sản lượng đường trong vụ ép mía bắt đầu từ ngày 15/11 sẽ tăng 10% lên mức cao kỷ lục 11 triệu tấn nhờ sản lượng mía thu hoạch tăng cao kỷ lục 110 triệu tấn.

          Dân số tăng nhanh, chủ yếu là tầng lớp trung lưu và dân di cư từ khu vực nông thôn lên thành phố, đồng nghĩa với nhu cầu về thức uống giải khát, kem và thực phẩm chế biến sẵn nhiều hơn, giúp đẩy mạnh lượng đường tiêu thụ tới 35-40 triệu tấn/năm tại châu Á và châu Phi.

Niên vụ 2013-2014, dự kiến diện tích mía cả nước sẽ tiếp tục tăng lên với khoảng 8.000 hecta và sản lượng đường mà các nhà máy sản xuất sẽ đạt gần 1,6 triệu tấn, trong khi tiêu thụ khoảng 1,4- 1,5 triệu tấn. Như vậy tính toán theo cân đối cung cầu, ngành mía đường sẽ gặp áp lực lớn về tiêu thụ khi mà lượng đường tồn kho hiện tại là không nhỏ.

          Trong nước, từ tháng 9/2013 các nhà máy đường đồng bằng sông Cửu Long bắt đầu vào vụ mới. Lượng đường trong nước sẽ đảm bảo cung ứng đủ và thừa từ tháng 11. Tồn kho tại các nhà máy đường vẫn cao cộng với lượng đường nhập khẩu về theo hạn ngạch thuế quan. Với nguồn cung dồi dào dự báo giá đường trong 2 tháng cuối năm sẽ vẫn ổn định.

IV.    MỘT SỐ VẤN ĐỀ TỒN TẠI, CẢNH BÁO, ĐỀ XUẤT

1.       Tồn tại

Giá đường giảm mạnh nhưng các nhà máy đường không thể giảm giá mua mía nguyên liệu để đảm bảo thu nhập của nông dân. Tình trạng này kéo dài, làm các nhà máy đường gặp khó khăn về tài chính, có nhiều nhà máy đường thua lỗ, thậm chí phải đóng cửa tạm thời. Chưa kể, tình trạng đối phó với lũ lụt bằng giải pháp thu hoạch mía sớm gây tổn thất lớn cho nông dân Hậu Giang. Vấn đề cơ giới hóa thu hoạch mía chậm được nghiên cứu áp dụng, nhất là ở ĐBSCL sẽ tiếp tục là những khó khăn đè nặng lên vai người trồng mía.

Không chỉ đường tồn kho do cung vượt cầu cao, hiện các doanh nghiệp đang gặp khó do nạn đường lậu và gian lận thương mại xảy ra phổ biến, đặc biệt tại vùng biên giới Tây Nam quá lớn. Với xuất xứ đường lậu của Thái Lan có lợi thế về giá và trốn thuế nên đường sản xuất trong nước không thể cạnh tranh được, gây áp lực rất lớn cho việc tiêu thụ đường RE trong nước.

Với giá bán đường tại nhà máy từ 14. 000- 15.000 đồng/kg, cộng thêm chi phí vận chuyển, khi đến tay người tiêu dùng, giá đường ở mức 18.000-19.000 - đồng/kg là nhà bán lẻ đã có lời. Tuy nhiên, giá đường từ nhà bán sỉ hoặc bán lẻ thứ cấp trên thị trường hiện vẫn giữ mức cao và chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Đối tượng hưởng phần lớn mức chênh lệch giữa giá bán buôn và bán lẻ là các nhà phân phối. Hiện nhiều nhà phân phối đã xây dựng hệ thống đại lý chuyên bao thầu đầu ra cho tất cả nhà máy đường, đồng thời thâu tóm toàn bộ hệ thống tiêu thụ, lũng đoạn giá đường trong nước, khiến cả người tiêu dùng lẫn nhà nông phải gánh chịu thiệt thòi.

Doanh nghiệp mía đường đang rơi vào tình trạng khó khăn. Các doanh nghiệp bước vào mùa chế biến bị động. Nếu mua theo giá cao để nông dân trồng mía có lãi thì DN sẽ bị lỗ. Nhưng nếu mua giá thấp, chắc chắn vụ sau diện tích sẽ giảm mạnh, dẫn đến tình trạng thiếu nguồn nguyên liệu chế biến niên vụ sau đó.

Do dư thừa đường, các doanh nghiệp, thương nhân Việt Nam tìm cách xuất khẩu đường sang Trung Quốc, nhưng luôn bị các thương nhân Trung Quốc ép giá khi mà hàng hóa tập kết ùn tắc tại cửa khẩu. Vì vậy các doanh nghiệp, thương nhân khi xuất khẩu đường sang Trung Quốc cần chú ý thời điểm xuất hàng (thường vào dịp gần Tết nguyên đán là giá đường tại Trung Quốc tăng cao do nhu cầu sử dụng đường gia tăng.

          Đề nghị chỉ cho phép xuất khẩu qua các cửa khẩu phụ các loại đường do các nhà máy sản xuất từ mía trong nước; không cho phép xuất khẩu qua các cửa khẩu phụ các loại đường tạm nhập, tái xuất và các loại đường chế biến từ nguồn đường nguyên liệu nhập khẩu.

Chính Phủ cần có giải pháp mạnh; trong đó tập trung vào việc quy hoạch lại vùng nguyên liệu mía đường theo hướng tập trung, giảm chi phí và tăng sức cạnh tranh của đường trong nước. Khi giá thành sản xuất đường nội địa thấp thì bài toán chống buôn lậu đường cũng tự mất đi.

Theo tính toán của Hiệp hội mía đường lượng đường được nhập lậu mỗi năm qua biên giới Tây Nam (chủ yếu là đường RE của Thái Lan) là khoảng 300.000 tấn, bên cạnh đó có một lượng lớn đường được các doanh nghiệp nhập khẩu theo hình thức tạm nhập tái xuất, nhưng đã không xuất khẩu trở lại mà bán trực tiếp ra thị trường. Vì vậy lối thoát duy nhất để giải quyết bài toán tiêu thụ cho ngành đường là phải chặn triệt để dòng đường nhập lậu ở biên giới Tây Nam.

Theo VINANET.