Tiêu là mặt hàng xuất khẩu quan trọng trong các mặt hàng gia vị xuất khẩu của Ân Độ. Tiêu được sản   xuất ở các tiểu bang Kerala, Karnataka và Tamil Nadu, bên cạnh một sản lượng nhỏ ở các tiểu bang khác. Phương pháp sản xuất tiêu hữu cơ khi trồng xen hoặc trồng thuần cần phải theo tiêu chuẩn quy định. Một vành đai ngăn cách rộng ít nhất khoảng 25 m cách ngăn tất cả khu vực xung quanh sản xuất thông thường. Diện tích trồng tiêu trong vùng ngăn cách này không được coi là sản xuất hữu cơ. Trong vùng đất trũng cần phải chú ý phòng ngừa thích hợp để tránh sự xâm nhập của nước tràn và rửa trôi vật chất từ các trang trại lân cận.

Đối với sự canh tác tiêu thông thường yêu cầu có giai đoạn chuyển tiếp tối thiểu là ba năm cho một giai đoạn chuyển đổi canh tác hữu cơ từ canh tác thông thường. Đối với vùng cây tiêu mới trồng hoặc tái canh áp dụng canh tác hữu cơ, sản phẩm sản xuất đầu tiên có thể được coi là sản phẩm hữu cơ không sử dụng các hóa chất như đã trồng trọt trước đây. Trong trường hợp tiêu được trồng trên đất chưa khai phá, và đối với nông dân trồng tiêu đã được ghi nhận không sử dụng hóa chất trước đây thì thời gian chuyển đổi có thể rút ngắn. Nó cần được xem xét rằng phương pháp hữu cơ phải được áp dụng trên toàn bộ trang trại.

Nguồn vật tư cây trồng

Cây con được nhân từ dây lươn và dây thân thu từ cây mẹ cần được trồng theo hữu cơ, và sử dụng cho việc tạo cây con cho sản xuất hữu cơ. Song, do khởi đầu hom giống có thể thu thập từ các trang trại thông thường trong trường hợp thiếu nguồn sản xuất hữu cơ. Các biện pháp quản lý theo sau trong sản xuất tiêu bằng các hom này nên phù hợp với các tiêu chuẩn hữu cơ. Các kỹ thuật vườn ươm như vườn ươm luống hoặc nhân nhanh chóng bằng cách sử dụng tre chia nhỏ có thể được sử dụng để sản xuất cây con. Các kỹ thuật sau đây có thể được áp dụng cho kết quả tốt.

1. Cần phơi đất trước khi sử dụng.

2. Đất được trộn với chế phẩm hoặc Trichoderma (250 g chế phẩm + 25 kg phân trộn hữu cơ)

3. Dây tiêu nhân có thể phun các chế phẩm phân bón lá hữu cơ để kích thích sinh trưởng nhanh.

Hai loại bệnh quan trọng trong vườn ươm như bệnh thối lá (leaf rot) do nấm Rhizoctonia solani và bệnh héo gốc (basal wilt) do Sclerotium rolfsi có thể giảm khi phơi đất và ủ đất với chế phẩm gọi là VAM và Trichoderma. Song, nếu tỷ lệ phân lập của các bệnh này được phát hiện, việc áp dụng kịp thời các biện pháp kiểm dịch thực vật và hỗn hợp Boóc đô 1 % có thể được thực hiện. Đối với vùng có vấn đề tuyền trùng gây hại, sử dụng hạt neem nghiền bón vào đất được khuyến cáo có kết quả.

Sửa soạn đất

Trong vùng trũng, phương pháp canh tác bảo tồn đất và nước là cần thiết lúc chuẩn bị đất cho trồng trọt. Trong khi làm đất, đất được bảo tồn hạn chế tối đa việc xáo trộn đất trong các hoạt động trồng trọt.

Trồng cây trụ và tiêu con

Khi chọn cây trụ sống, những loài được khuyến cáo có thể trồng nhiều loại để đa dạng sinh học. Nhưng việc dùng cây vông nem (Erythrina sp) nên giảm vì loài cây này được cho là nơi thích hợp cho tuyến trùng nốt rễ ẩn náu.

Khi bắt đầu mùa mưa, trồng từ 2-3 hom rễ trong mỗi hố. Áp dụng từ hai kg phân trộn hữu cơ hoặc phân bò hoai trộn với 125 g lân thiên nhiên bón lót cơ bản một lần tại thời điểm trồng hom rễ.
 

Kỹ thuật canh tác

Khi dây hom mọc cao, cần buộc chặt vào cây trụ. Cây non cần bảo vệ tránh nắng gắt trong mùa hè bằng cách che bóng râm. Bóng râm tạo bởi che lưới phù hợp hoặc cây trụ có cành nhánh. Cành nhánh trụ tiêu cần tỉa hợp lý để cung cáp tối ưu ánh sáng và cây trụ mọc thẳng. Trường hợp che bóng nhiều trong khi tiêu ra hoa và đậu trái, dây tiêu có thể kích thích dịch bệnh tấn công. Cành lá tỉa từ cây trụ có thể dùng phủ gốc hoặc làm phân ủ ngay không để khô héo.

Phủ gốc với lá cây xanh hoặc chất hữu cơ phù hợp cần được áp dụng khi sắp kết thúc mùa mưa. Gốc tiêu không nên xáo trộn để tránh hư hại rễ làm vết thương cho dịch hại xâm nhập. Làm cỏ khi thật cần bằng cách cắt cỏ và dùng lá cỏ này cho việc tủ gốc. Trồng cây phủ đất như cây đậu lông (Calapagonium mucunoides), hoặc cây họ trinh nữ có tên khoa học là Mimosa invisa , là những loại cây bò lan phủ đất hiệu quả chống xói mòn trong mùa mưa và che phủ cỏ dại. Chung quanh vườn tiêu và mép đường cần trồng cây họ đậu phủ đất và sử dụng làm phân hữu cơ.

Phân bón

Phân trộn hữu cơ hoặc phân chuồng hoai có thể áp dụng khoảng 20 kg/trụ/năm trong tháng Năm, tháng Sáu. Lượng phân này có thể thay thế bằng phân trùn quế nhưng khoảng phân nửa lượng trên. Nếu thấy cần thiết trên cơ sở kiểm tra đất, thì cấn bón phân lân thiên nhiên, vôi, bột xương, đô lô mít…Trong vùng thiếu kali có thể bón tro.

Phân trộn làm từ cây lá tỉa, chất thải cây trồng, cỏ dại, phân bò, phân gia cầm…  Tro gỗ hoặc phân lân thiên nhiên nên dùng đều đặn thay vì chỉ dùng phân chuồng đơn dộc. Phân trộn này có thể làm giàu bằng cách trộn với bánh dầu không ăn được và chủng/bổ sung vi sinh vật thích hợp trước khi đưa ra khỏi hố phân và trước khi áp dụng vào đồng ruộng. Áp dụng hạt neem nghiền nát khoảng 2 kg /trụ tiêu/năm tại các khu vực bị nhiễm tuyến trùng. Ngoài ra, việc sử dụng phân bón sinh học cũng có thể được áp dụng một cách hạn chế.

Bảo vệ thực vật hữu cơ

Phòng trừ bệnh 

Bệnh chính trên cây tiêu là bệnh thối gốc/chết nhanh (foot rot) do nấm Phytophthora capsici (P. palmivora). Kế đến là bệnh có tên là pollu (bệnh thán tư) do nấm Colletotrichum gloeosporioides, bệnh lùn (stunted disease) và chết chậm (slow decline). Đối với bệnh thối gốc, áp dụng thường xuyên các biện pháp kiểm dịch thực vật/vệ sinh đồng ruộng là quan trọng nhất. Các hoạt động canh tác phải được giữ ở mức tối thiểu để tránh xáo trộn đất và thiệt hại gốc. Biện pháp thoát nước thích hợp là rất cần thiết. Áp dụng Trichoderma nhân trong một giá thể trung chuyển phù hợp khoảng 500 g/trụ/năm cũng được khuyến cáo.

Bất cứ khi nào bệnh pollu (thánh thư) hoặc các triệu chứng phía trên của bệnh thối gốc được phát hiện để phòng trừ áp dụng phun hỗn hợp Boóc đô 1 %. Vật liệu trồng từ cây cây mẹ có triệu chứng của bệnh lùn không được dùng để làm hom nhân giống. Áp dụng hạt neem nghiền đề cập trên đây sẽ hữu ích để kiểm soát bệnh chết chậm hoặc bệnh héo chậm.

Phòng trừ sâu và tuyến trùng  

Loài bọ có tên Pollu beetle, bọ ăn lá (Longitarsus nigripennis) và bọ trĩ mật lá (leaf gall thrips) (Liothrips karnyl) có thể phòng trừ bằng phun dầu neem 400 ml/100 lít nước hoặc các loại dầu, chế phẩm neem khác theo khuyến cáo. Nước sắc cây thuốc lá có thể dùng để phòng trừ côn trùng khác như rệp vảy (scale insect…). Nơi có dịch tuyến trùng, trồng cây hoa vạn thọ (Marigold (Tagetus sp.)) làm cây bẩy tuyến trùng. Những cây hoa vạn thọ này được nhỗ lên và đốt phần rễ ở giai đoạn chúng ra hoa để diệt tuyến trùng.

Thu hoạch và sau thu hoạch tiêu hữu cơ

Ở Ấn Độ, cây tiêu ra hao từ tháng Năm và tháng Sáu. Thu hoạch sau 6-8 tháng từ khi ra hoa. Mùa thu hoạch kéo dài từ tháng Mười một đến tháng Giêng ở đồng bằng và từ tháng Giêng đến tháng Ba ở vùng đồi núi. Trong lúc thu hoạch, toàn bộ gié tiêu được thu bằng tay khi thấy từ 1 – 2 hạt chuyển sang màu đỏ vàng sáng.

Lúc thu hoạch không được phun bất kỳ hóa chất nào để trừ kiến đỏ. Hạt được tách từ chùm/gié được thu hoạch và phơi dưới nắng khoảng 7-8 ngày, trên mặt sân xi măng sạch hoặc trên tầm cót đan bằng tre cho đến khi hạt được khô giòn. Trong khi phơi nắng hạt cần được đảo trộn đều đặn để khô đều hạt. Nếu không đảo trộn, có thể gây ra hiện tượng nhiễm mốc meo trên các hạt chưa khô làm cho chúng có màu xám rất kém mã. 

Để cho hạt tiêu có chất lượng tốt, quá tình làm tiêu luộc (chần) đơn giản có thể áp dụng cho ngay cả người trồng tiêu quy mô nhỏ đã được chấp nhận ở Ấn Độ. Với cách này, các gié tiêu vàng, hơi xanh đã chín được tách hạt sau khi thu hoạch. Hạt tiêu này sau khi rửa bằng nước sạch và không bị tạp nhiêm. Sau khi rủa, hạt được chuyển vào một chậu nhôm đục thủng nhiều lỗ hoặc chậu bằng tre và ngâm trong nước nóng trong 1 phút, rồi tháo nước và  trãi tiêu ra trên nền xi măng sạch hoặc tấm cót tre để phơi nắng.

Lợi thế của việc sản xuất tiêu luộc 

1. Tiêu luộc hạt chỉ cần 3-4 ngày khi phơi nắng, như vậy tiết kiệm nhiều thời gian,

2. Hạt tiêu luộc khi phơi khô có màu đen đồng đều rất hấp dẫn,

3. Phương pháp làm tiêu luộc giảm nhiểm vi sinh vật và bụi bặm và như vậy cho sản phẩm vệ sinh

Tiêu sọ

Để làm tiêu sọ (white pepper), thu hoạch khi hạt đã chín tốt với ít nhất có từ 3 – 5 hạt chín/gié. Tách hạt chưa chín riêng ra. Sau đó giữ trong góc phòng và phủ túi đay sạch lên trên từ 1 – 2 ngày nhằm làm chín tất cả hạt còn lại. Sau đó tách hạt ra khỏi gié.

Đổ hạt tiêu trong túi đay sạch, túi có sức 50 kg, đổ không chặt lắm. Đặt túi chìm trong nước dưới kênh/sông cạn nước sạch và không bị ô nhiễm (có thể được tạo ra điều kiện ngâm nhân tạo phù hợp), ngâm 6-9 ngày cho đến khi vỏ ngoài của hạt tiêu phân rã bởi quá trình lên men.

Lấy hạt tiêu ra và làm cho hạt sạch chỉ còn nhân (tiêu sọ) trong bồn chứa nước và nhào trộn cho tróc vỏ bên ngoài ra. Làm sạch tiêu sọ bằng cách rửa dưới nước trong và loại bỏ các hạt hư hại. Làm khô/phơi ngay lập tức để tránh xâm nhập nấm bệnh và hạt bị biến màu. Đối với phơi nắng, cần trải mỏng lớp hạt trên tấm tre đan hoặc trên nên xi măng sạch. Cào thành đống rồi lại trải rộng hạt ra, cứ khoảng 2 giờ/lần để hạt khô đồng đều. Sau khi hạt khô đến độ ẩm 11% có thể được lưu trữ trong túi đay/túi nilon sạch hoặc thùng để bảo quản. Với cách làm tiêu sọ này giá trị hạt tiêu sẽ gia tăng rất đáng kể, tăng thu nhập cao cho người trồng tiêu.

TS. Nguyễn Công Thành theo Agritech.tnau.ac.in

Hình:  Cây tiêu được trồng ở Hathikuli Tea Estate thuộc tiểu bang Assam của Ấn Độ. Trong nhiều vườn chè, tầm quan trọng hiện nay là canh tác hữu cơ để thúc đẩy các loại gia vị xuất khẩu của Assam đáp ứng nhu cầu sản phẩm tiêu hữu cơ trên thế giới. Photo by: Ritu Raj Konwar, India.