Nông dân trên khắp thế giới đang bỏ đi những chiếc máy cày của mình để bảo vệ  hệ sinh thái - và điều này đang xảy ra.

John Cherry đã chuyển sang nông nghiệp bảo tồn tám năm trước và nói rằng chi phí của ông đã giảm mạnh trong khi sản lượng vẫn cao. Ảnh: David Levene / The Guardian.

John Cherry cúi xuống và lấy một nắm đất trong tay, đưa nó lên mặt và hít sâu. “Khi đất tốt, bạn có thể ngửi thấy mùi” và chọc nó bằng một ngón tay. “Nó có mùi của rễ cây, là đất có nhiều chất hữu cơ. Nó có mùi thơm”. Cherry là một trong số những nông dân tiến bộ của Vương quốc Anh đang quay lưng lại với cái cày và nhiều thế kỷ của canh tác truyền thống - trong nỗ lực giải quyết vấn đề ít được chú ý nhưng có khả năng xảy ra cuộc khủng hoảng tàn phá môi trường: suy thoái đất của trái đất.

Liên Hợp Quốc đã cảnh báo rằng các loại đất trên khắp thế giới đang hướng đến sự cạn kiệt và suy thoái, với ước tính 60 năm canh tác còn lại trước khi chúng quá cằn cỗi để nuôi sống hành tinh. Thông điệp đó đã được hỗ trợ tại Anh bởi thư ký môi trường, Michael Gove, người đã cảnh báo rằng đất nước đã trải qua 30 đến 40 năm mất đi “nền tảng dinh dưỡng đất”. Ông nói thêm: “Các quốc gia có thể chịu được các cuộc đảo chính, chiến tranh và xung đột, thậm chí rời khỏi EU, nhưng không quốc gia nào có thể chịu được sự mất đất và màu mỡ của nó”.

Bản chất của mối đe dọa đã được nhấn mạnh vào tháng trước, cho rằng việc sử dụng quá nhiều thuốc trừ sâu đã làm cạn kiệt nguồn đất của hành tinh và góp phần làm giảm mạnh số lượng côn trùng, đe dọa sự sụp đổ thảm khốc của hệ sinh thái. Tại trang trại rộng 800ha (2.000 mẫu Anh) của ông bên ngoài Stevenage, Hertfordshire, Cherry nói rằng ông ấy và những người nông dân trên khắp thế giới đang chiến đấu trở lại.

Phong trào nông nghiệp bảo tồn mà ông ủng hộ có nghĩa là không cày xới hoặc chuyển đất, thay vào đó giữ cho mặt đất được bao phủ bởi các loại cây trồng quanh năm và trồng nhiều loại cây khác nhau.

Đất khỏe có thể hấp thụ lượng khí thải nhà kính khổng lồ. Ảnh: David Levene/The Guardian.

Để áp dụng phương pháp này cần phải xây dựng kế hoạch, theo những người ủng hộ quan điểm này cho rằng lợi ích mà nó mang lại rất có ý nghĩa như: giảm chi phí sử dụng máy móc, công lao động, chi phí phân bón và hóa chất. Điều này giúp gia tăng số lượng côn trùng, chim và động vật hoang dã, cũng như hạn chế lũ lụt và tăng khả năng chống chịu hạn của cây trồng.

Đất khỏe có thể hấp thụ một lượng lớn khí thải nhà kính - đóng vai trò chính trong nỗ lực giải quyết sự cố khí hậu và khủng hoảng đa dạng sinh học. Khi diều và chim sẻ bay trên cánh đồng của Cherry, anh ta nói rằng khi ấy anh ta bắt đầu quan tâm đến nông nghiệp bảo tồn hoặc nông nghiệp không cày bừa.

“Tôi luôn quan tâm đến đất, đó là điều quan trọng nhất trong nông nghiệp”, ông nói. “Tôi đã đi xem một trang trại và khi bạn nhìn thấy một người nào đó đang canh tác mà không tác động đến đất thì thật là kinh ngạc. Phong trào được bắt đầu ở Mỹ, hiện đang diễn ra trên khắp thế giới. Nông nghiệp bảo tồn (CA) phổ biến ở châu Mỹ bởi những đặc tính giữ nước của đất ở những vùng dễ bị hạn hán và nóng - đất khỏe có thể giữ được nhiều nước hơn.

Một số chuyên gia hiệp hội đất cảnh báo, mặc dù canh tác hữu cơ giúp bảo tồn đất, nhưng không phải sẽ được nhìn thấy như một điều tuyệt vời nhất. Báo cáo của Peter Melchett được công bố vào tháng 12 ngay sau khi ông qua đời, nói rằng trong khi CA làm giảm thiểu xáo trộn đất, giảm xói mòn và tăng chất hữu cơ, nhưng điều này không chắc làm gia tăng đa dạng sinh học hoặc lượng carbon trong khí quyển mà đất nông nghiệp có thể hấp thụ và giữ lại.

Nông dân cũng nên xem xét việc trồng cây (nông lâm kết hợp), áp dụng chăn nuôi vào các trang trại trồng trọt và luân canh đa dạng cây trồng và đưa đồng cỏ vào hệ thống trồng trọt.

Một phong trào đang diễn ra ở Anh Quốc. Ba năm trước, Cherry đã tổ chức lễ hội khuấy động trên mảnh đất của mình để tuyện truyền về lợi ích kinh tế và môi trường của việc chăm sóc đất. Anh vô cùng ngạc nhiên khi có 700 thành viên hưởng ứng. Năm sau đó, số người tham gia đã tăng lên 1.250 và năm nay, khi thông tin lan rộng đến các trang trại trên khắp Vương quốc Anh và Châu Âu, ông ấy lo lắng trang trại sẽ không đủ lớn để đón tiếp tất cả.

“Toàn bộ điều này là do nông dân dẫn dắt”, Cherry nói. “Chương trình ngày càng gia tăng, những người nông dân trao đổi với nhau và thấy được lợi ích, sau đó họ tự điều chỉnh tại chính trang trại của họ”. Không cày xới tránh làm gián đoạn vi sinh vật, bao gồm cả các sợi nấm điều khiển đời sống sinh học của đất. Một tổ hợp các loại cây trồng trên đất làm tăng sự đa dạng và sức khỏe của vi khuẩn trong đất, từ đó hỗ trợ nhiều loại côn trùng.

Cherry nói rằng một trong nhiều lợi ích là anh không còn sử dụng thuốc diệt sên nữa, vì đất hỗ trợ rất nhiều những loài thiên địch của sên. Tuy nhiên, anh ta vẫn sử dụng một số thuốc phun để dọn dẹp vụ đông. Cherry nói: “chúng tôi đang sử dụng ít hóa chất hơn và ít phân bón hơn mỗi năm khi đất phục hồi. Mục đích của chúng tôi là không sử dụng phân bón hay thuốc phun.

Nông nghiệp bảo tồn tạo ra một tương lai thực sự bền vững cho người nông dân, Cherry nói. Ảnh: David Levene/The Guardian.

“Có những người ở Mỹ đã làm việc này trong suốt 30 năm và đất đai của họ rất màu mỡ, họ gặt hái rất nhiều thứ từ đất, mà bạn không cần phải bón bất cứ thứ gì. Cherry, người làm việc cùng trang trại với anh trai tên Paul, họ đã chuyển sang làm nông nghiệp bảo tồn 8 năm trước. Vài năm đầu tiên họ đã có lợi nhuận rất tốt vì giảm chi phí về máy móc, nhân công và thuốc trừ sâu nhưng năng suất vẫn cao.

Cherry nói rằng ông “cảm thấy thất vọng trong vài năm đầu khi đất điều chỉnh và chi phí của chúng tôi giảm xuống”.

Ông nói thêm: “Sau hơn 15 năm, điều mà hầu hết mọi người nhận thấy là chi phí giảm xuống và sản lượng tốt hơn so với lúc ban đầu. Trên hết, bạn có một tương lai thực sự bền vững phía trước”.

Chiến dịch bảo vệ nông thôn nước Anh (CPRE) đã đưa ra một báo cáo vào năm ngoái ủng hộ nông nghiệp bảo tồn như là một phương pháp bổ sung đối với đất bị thoái hóa. Nó cảnh báo rằng sự kết hợp giữa canh tác công nghiệp và quản lý đất đai kém sẽ dẫn đến xói mòn đất nghiêm trọng, đất dí dẽ và giảm độ phì nhiêu, gây thiệt hại khoảng 1,2 tỷ bảng mỗi năm ở Anh và xứ Wales.

Graeme Willis, nhà vận động chính sách nông thôn cao cấp tại CPRE, nói: “Đất là nền tảng cho sản xuất nông nghiệp, tạo ra một vùng nông thôn giàu có và có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết biến đổi khí hậu. Nhưng nhiều thập kỷ bị lãng quên đã làm suy yếu đất của chúng ta, là tài sản mang lại sự sống này và là nền tảng mang lại sức khỏe cho tất cả các sinh vật sống, mà giờ đây nó không còn hoạt động như bình thường”.

“Thông qua nông nghiệp bảo tồn, nông dân có thể giảm chi phí, sử dụng ít hóa chất hơn và xây dựng lại đời sống sinh học trong đất, làm cho nó khỏe mạnh hơn, bền bỉ hơn với thời tiết khắc nghiệt và có thể hỗ trợ nhiều động vật hoang dã hơn. Nó có thể giành chiến thắng cho nông dân, những người biết nuôi dưỡng và bảo vệ môi trường.

Willis nói rằng có một sự tương đồng rõ rệt giữa ruột con người và đất liên quan đến sức khỏe con người và hành tinh. “Chăm sóc đất giống như chăm sóc một quần xã ruột khỏe mạnh, trong đó sự đa dạng là chính: ăn nhiều loại thực phẩm khác nhau, thực vật đặc biệt, không quá nhiều lúa mì và cắt giảm sử dụng hóa chất trong trồng trọt, giảm thuốc trừ sâu và phân bón tổng hợp, kháng sinh và thực phẩm chế biến bằng tia cực.

Trở lại trang trại của anh, Cherry đang kiểm tra đất và cây trồng vụ đông đang bao phủ cả cánh đồng. “Những con côn trùng nằm bên dưới chuỗi thức ăn và có rất nhiều loài ăn thịt chúng”, ông nói. “Khi côn trùng xuất hiện, chúng ta nhận thấy sự gia tăng rất nhanh các loài chim: chim sẻ, đàn chim vàng, diều, voọc và chúng ta không làm bất cứ điều gì đặc biệt để thu hút chúng - chúng chỉ yêu những cánh đồng, hệ thống chúng ta có ở đây.

Nguyễn Bình Duy theo The Guardian.