Liệu cây xanh có thể là tương lai của việc kiểm soát dịch hại trong nông nghiệp không?

Một đánh giá tổng quan gần đây, được dẫn dắt bởi tiến sỹ Alison Scott-Brown thuộc nhóm Dịch tễ học và Mô hình hóa, Đại học Cambridge, đã khảo sát cách cây thân gỗ và cây bụi trồng trên đất nông nghiệp có thể đóng góp vào việc quản lý dịch hại tổng hợp – khả năng giúp nông dân giảm thiểu tác động của việc sử dụng hóa chất đồng thời thúc đẩy đa dạng sinh học.

Nghiên cứu này xem xét một loạt các yếu tố sinh thái và cấp độ cảnh quan có thể ảnh hưởng đến khả năng của cây xanh trong việc tăng cường kiểm soát dịch hại tự nhiên trên các cây trồng liền kề và cải thiện đa dạng sinh học.

Các tác giả đã sử dụng một cuộc khảo sát ý kiến các bên liên quan của các chuyên gia Vương quốc Anh để xác định những khoảng trống kiến thức và ưu tiên nghiên cứu then chốt xoay quanh các tương tác giữa cây xanh, động vật không xương sống có lợi (bao gồm cả thiên địch của dịch hại), dịch hại cây trồng và các thực tiễn quản lý nông trại.

Mục tiêu cốt lõi của bài đánh giá tổng quan là khảo sát cách việc tích hợp cây thân gỗ nông trại vào quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) có thể hỗ trợ khả năng phục hồi của cây trồng và đa dạng sinh học.

Nghiên cứu này phù hợp với những nỗ lực quốc gia nhằm mở rộng việc trồng cây thông qua các khoản tài trợ và sáng kiến, đồng thời xác định các ưu tiên đầu tư vào khoa học liên quan đến cây xanh để củng cố các Kế hoạch Phục hồi Cảnh quan và Phục hồi Thiên nhiên Địa phương trong tương lai.

Bài đánh giá tổng quan đã được công bố trên tạp chí Ecological Solutions and Evidence của Hiệp hội Sinh thái Anh vào ngày 20 tháng 8 năm 2025.

Hiểu Rõ Vai Trò Của Cây Xanh Trong Hỗ Trợ Quản Lý Dịch Hại

“Chúng tôi muốn tìm hiểu cách cây xanh có thể được xem là các nguồn lực dài hạn cho nông dân trồng trọt, cung cấp môi trường sống và nguồn thức ăn cho thiên địch của dịch hại cây trồng”, tiến sỹ Scott-Brown đã cho biết.

“Các nghiên cứu thường tập trung nhiều hơn vào lợi ích mà các đặc điểm cảnh quan ngắn hạn như các dải hoa dại mang lại cho sinh vật thụ phấn, nhưng lại có ít bằng chứng hơn về việc các đặc điểm cảnh quan dài hạn như cây xanh có thể đóng góp vào việc giảm thiểu dịch hại trong cây trồng ngoài đồng như thế nào”.

Nghiên cứu nhấn mạnh cách cây xanh trong nông trại hỗ trợ quản lý dịch hại thông qua việc giảm thiểu sự trôi dạt của thuốc trừ sâu và khuyến khích côn trùng có lợi bằng cách cung cấp thức ăn, nơi trú ẩn và địa điểm sinh sản.

Ngoài việc cung cấp nguồn lực cho động vật không xương sống có lợi (beneficial invertebrate natural enemies), cây thân gỗ nông trại còn có thể đóng vai trò như các chốt canh gác (sentinels) trong việc giám sát dịch hại. Những cây này có thể được sử dụng như các điểm báo (beacons) hoặc công cụ giám sát, được kiểm tra thường xuyên để xác định sự hiện diện của dịch hại trong khu vực.

Ứng dụng Công nghệ Hỗ trợ Ra Quyết Định

Các rào cản chính ngăn cản việc tích hợp đầy đủ cây xanh vào các chiến lược kiểm soát dịch hại hiện tại bao gồm những khoảng trống đáng kể về kiến thức và hỗ trợ thực tiễn.

Nông dân và các nhà nghiên cứu đang thiếu dữ liệu sinh thái cụ thể về việc loài cây nào thu hút các thiên địch hiệu quả nhất để săn mồi dịch hại cây trồng hàng năm, hoặc cách bố trí và quản lý những cây này cần được thực hiện như thế nào để đạt hiệu quả tối đa.

Mặc dù bằng chứng cho thấy cây xanh mang lại lợi ích cho quản lý dịch hại, nông dân cần thêm thông tin ở cấp độ địa phương để triển khai một cách hiệu quả.

“Thực tế là đây là một thách thức rất lớn”, tiến sỹ Scott-Brown giải thích. “Cây trồng thay đổi, khí hậu thay đổi, dịch hại thay đổi khi các loài mới xuất hiện, và cảnh quan thay đổi theo thời gian và từ vùng này sang vùng khác”.

Một giải pháp có thể là tận dụng sức mạnh của các công nghệ mới để xây dựng các công cụ giúp nông dân quyết định nên trồng loại cây nào và ở đâu.

Những tiến bộ trong công nghệ viễn thám, bao gồm hình ảnh vệ tinh, ảnh hàng không và dữ liệu từ máy bay không người lái, đã cải thiện đáng kể việc lập bản đồ và quản lý cây xanh trên khắp cảnh quan trong những năm gần đây.

“Các công cụ lập bản đồ tiên tiến và hệ thống mô hình hóa này cho phép chúng ta hiện có thể đánh giá cây xanh và dịch vụ hệ sinh thái ở quy mô đồng ruộng, nông trại và khu vực, nhưng lại tồn tại một khoảng trống đáng kể trong các công nghệ được thiết kế để đánh giá các tương tác giữa cây thân gỗ nông trại và Quản lý Dịch hại Tổng hợp (IPM)”.

Trưng Bày Thực Tiễn Tốt Nhất: Các Nông Trại Trình Diễn

Một khuyến nghị khác từ bài báo là sử dụng các nông trại trình diễn để giới thiệu và nghiên cứu sâu hơn về lợi ích của việc sử dụng cây xanh trong điều tiết dịch hại.

Các nông trại trình diễn, được thiết lập thông qua quan hệ đối tác học thuật – công nghiệp, có vai trò quan trọng trong việc giới thiệu các thực hành nông nghiệp bền vững và các kỹ thuật canh tác đổi mới.

“Việc phát triển các nông trại trình diễn và sử dụng chúng để cho thấy vị trí và điều kiện nào cây xanh mang lại lợi ích kiểm soát dịch hại điều tiết cho cây trồng ngoài đồng là điều thiết yếu”, tiến sỹ Scott-Brown khẳng định.

Việc thúc đẩy các lợi ích kinh tế và môi trường của cây xanh đối với kiểm soát dịch hại có thể dẫn đến các hệ thống canh tác bền vững hơn về mặt môi trường và có khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu. Các nông trại này cũng có thể là một nền tảng cho các nghiên cứu tương lai về vai trò của cây xanh trong quản lý dịch hại tổng hợp.

Đỗ Thị Nhạn theo Đại học Cambridge.