Ngày 4/8, Hội thảo “Vai trò của tre nguyên liệu đối với sự phát triển của chuỗi giá trị sản phẩm tre Việt Nam” được tổ chức tại Hà Nội. Đây là hội thảo chuyên sâu đầu tiên của ngành hàng này.

Phát biểu tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Trần Thanh Nam cho biết, tre là loài cây đã gắn liền với đời sống của người dân nông thôn Việt Nam từ ngàn đời. Tre xuất hiện trong văn hóa, đời sống và còn góp phần vào quá trình đánh giặc ngoại xâm, bảo vệ Tổ quốc của người Việt.

“Theo thống kê, hiện nay cả nước có hơn 1,5 triệu hecta tre với hơn 200 giống khác nhau. Với sản lượng hơn 3 tỷ tấn mỗi năm, giá trị xuất khẩu của tre hiện nay đã đạt trên 300 triệu USD/năm, tới 100 quốc gia và vùng lãnh thổ”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam cho biết thêm.

Hiện nay, tre là nguyên liệu quan trọng trong các chuỗi sản xuất sản phẩm phục vụ nhu cầu cả trong nước lẫn xuất khẩu. Mặc dù có nhiều tiềm năng, nhưng lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và PTNT cũng thừa nhận ngành hàng tre đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Đó không chỉ là thách thức của thị trường, thách thức về biến đổi khí hậu mà còn thách thức lớn nhất về nhận thức về giá trị của loại cây này.

“Hiện nay, có hơn 600 làng nghề làm các sản phẩm từ tre. Với những chủ trương, chiến lược của Chính phủ đưa ra thời gian qua, chúng ta cần có giải pháp hỗ trợ, xây dựng các vùng nguyên liệu đặc biệt là gắn được người sản xuất với doanh nghiệp. Khi đó sẽ hình thành các chuỗi sản xuất để tạo ra giá trị cho cả nông dân và doanh nghiệp”, Thứ trưởng Trần Thanh Nam nhấn mạnh.

Đặc biệt, ông Thứ trưởng cũng lưu ý về việc phát triển các ngành nghề gắn với nguyên liệu từ cây tre: “Ngoài cung cấp cho các nhà máy, cần xây dựng hệ thống làng nghề, HTX đồ thủ công mỹ nghệ từ tre để phát triển kinh tế ở vùng nông thôn”.

Một vấn đề nữa mà ngành sản xuất sản phẩm từ tre đang gặp phải là về cơ chế, chính sách, nhằm giải quyết vấn đề này, ông Trần Thanh Nam khẳng định, Bộ Nông nghiệp và PTNT sẽ chỉ đạo các đơn vị trực thuộc, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan để rà soát hệ thống chính sách trước khi có những triển khai cụ thể, tạo điều kiện cho ngành hàng tre phát triển.

Để cây tre có thể phát triển xứng tầm với tiềm năng đó là sự vào cuộc của địa phương. Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam: “Các địa phương cần có sự quan tâm, hỗ trợ xây dựng các HTX từ đó nhân rộng mô hình hiệu quả cho các sản phẩm từ tre”.

Tổng quan về cây tre Việt Nam, theo bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và PTNT), hiện tổng diện tích tre Việt Nam khoảng 1.592.000ha, phân bố hầu hết tại các tỉnh trên cả nước, có 37/63 tỉnh có diện tích trên 10.000 ha.

Bà Nguyễn Thị Thanh Huyền, Điều phối viên dự án Phát triển bền vững và toàn diện chuỗi giá trị nghêu/tre ở Việt Nam đánh giá, với quy mô thị trường toàn cầu sẽ đạt xấp xỉ 83 tỷ USD vào năm 2028, cùng tốc độ tăng trưởng hàng năm là 5,7% cho sản phẩm từ cây tre. Đây sẽ là ngành hàng tiềm năng cho nông nghiệp Việt Nam.

Bên cạnh đó, cây tre sinh trưởng nhanh, sản phẩm từ tre nhẹ, bền có thể thay thế gỗ tự nhiên và hợp chất hóa học. Tre có khả năng chống chịu động đất, ngăn chặn xói mòn đất và phục hòi đất bị thoái hóa, hấp thụ carbon tốt, góp phần giảm tác động biến đổi khí hậu. Cây tre cũng đóng vai trò quan trọng trong sinh kế của nông dân địa phương, góp phần xóa đói giảm nghèo. Tre đang là nguồn nguyên liệu phục vụ cho trên 600 làng nghề mây tre đan. 

Tuy nhiên, với sự phát triển tự nhiên, bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cũng chỉ ra, nguồn giống tre đang có dấu hiệu suy thoái; nhiều vùng khai thác nhưng không có sự tái tạo nên có phát triển kém. Trình độ khai thác thấp, quy mô sản xuất manh mún, nhỏ lẻ. Thiếu các chính sách hỗ trợ phát triển và sản xuất kinh doanh. Sản phẩm từ tre còn chưa đa dạng, chưa quan tâm đến quản lý chất lượng; thiếu sự gắn kết giữa các tác nhân trong chuỗi. Việc xúc tiến thương mại, quảng bá, giới thiệu sản phẩm tre còn yếu, thiếu thông tin. 

Đặc biệt, chưa có một tiêu chuẩn và hành hàng pháp lý riêng cho việc trồng, chế biến và sử dụng nguyên liệu tre trong hoạt động kinh tế tại Việt Nam. Đây cũng là rào cản lớn khiến chuỗi ngành hàng tre chưa thể kết nối và phát huy hết tiềm năng.

Theo bà Nguyễn Thị Hoàng Yến, cần bảo tồn giá trị văn hóa của cây tre Việt Nam và phát huy các giá trị kinh tế của các sản phẩm làm từ tre. Đồng thời, đa dạng các sản phẩm làm từ tre và sản xuất tre làm vật liệu thay thế các sản phẩm khác như gỗ, hợp chất hóa học. Xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung được cấp chứng chỉ để xuất khẩu. 

Theo đó, để tổ chức sản xuất hiệu quả cần nghiên cứu cải tạo giống tre, áp dụng phương pháp trồng, chế biến mới vào sản xuất; xây dựng các chuỗi liên kết giữa người dân, hợp tác xã với doanh nghiệp; vùng nguyên liệu với các làng nghề mây tre đan…

Tại hội thảo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, Bộ sẽ cùng với các bộ, ngành thúc đẩy sớm hình thành Hiệp hội Tre Việt Nam. Đây sẽ là một trong những cơ sở, tiền đề gắn kết ngành tre theo chuỗi giá trị cũng như phát triển ngành công nghiệp chế biến tre trong tương lai./.