Bào tử của một số loại nấm có thể tồn tại trong môi trường hàng tháng hoặc hàng năm chỉ để chờ một thứ gì đó phát tán chúng đi nơi khác, chẳng hạn như gió giật, mưa rơi hoặc côn trùng hoặc động vật đi qua. Ở đây có một loài nấm phát tán theo kiểu rất riêng biệt là Fusarium xyrophilum, một loại nấm được tìm trên hai loại cỏ mắt vàng ở các savan vùng Guyana, Nam Mỹ và được báo cáo trên tạp chí Mycologia vào tháng 12 năm 2019.

Thay vì thụ động chờ đợi các bào tử của nó biến mất, F. xyrophilum tự biến đổi thành các cấu trúc giống như cánh hoa, có màu sắc bắt chước hoa màu vàng của cây chủ, có khả năng lừa các loài thụ phấn như ong đậu vào chúng. Những bông hoa giả của nấm thậm chí còn tỏa ra mùi thơm hóa học để tiếp tục dụ côn trùng đói. Nhưng theo Imane Laraba, tác giả chính của một nghiên cứu được công bố bởi một nhóm các nhà khoa học thuộc Cơ quan Nghiên cứu Nông nghiệp (ARS), Đại học Purdue và Viện Smithsonian, thay vì dùng một bữa ăn phấn hoa, côn trùng sẽ có một khuôn mặt đầy bào tử trước khi bay đi.

Nhóm nghiên cứu báo cáo trên tạp chí Fungal Genetics and Biology đã có một cái tên cho sự gian lận thành hoa như vậy - "sự hình thành hoa giả" - và đó là một trong những kết quả hiếm hoi nhất của các cuộc chạm trán giữa nấm và thực vật mà khoa học đã biết.

Các nhà khoa học phát hiện ra một loại hoa giả thu hút côn trùng thụ phấn. Ảnh: Kenneth Wurdack, Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia, Viện Smithsonian.

Màu vàng cam của hoa giả từ nấm có chứa hai sắc tố phản xạ ánh sáng tia cực tím ở phạm vi có thể nhìn thấy đối với ong, bướm và các côn trùng thụ phấn khác, nhờ các thụ thể chuyên biệt trong mắt của chúng. Sử dụng phương pháp giải trình tự gen, các nhà nghiên cứu cũng xác định rằng nấm lây nhiễm toàn bộ cây - từ rễ trở lên - và điệt bỏ khả năng hình thành hoa thật của cây, điều này đánh lạc hướng của côn trùng hoàn toàn, chúng chỉ có thể tập trung vào các bào tử giả phấn hoa trên hoa giả.

Các nhà nghiên cứu đưa giả thuyết rằng loài nấm tự sinh này đã tiến hóa các chiến thuật như vậy để tăng tỷ lệ bào tử của nó sinh sản hữu tính trong môi trường, thông qua một quá trình gọi là "lai xa", cũng như lây nhiễm cho cây chủ mới. Laraba, một nhà vi sinh vật học sau tiến sĩ thuộc Tổ chức Nghiên cứu Vi sinh Ứng dụng và Phòng chống Độc tố nấm mốc ARS, cho biết rộng hơn, công trình bổ sung thêm những hiểu biết mới về các chi đa dạng của nấm Fusarium, bao gồm các loài có thể gây nhiễm trên ngô, lúa mì và các loại cây ngũ cốc khác ở Peoria, Illinois.

Việc điều tra về tính gian lận hình thành hoa giả của nấm là một nỗ lực của cả nhóm. Nó bắt đầu với quá trình nghiên cứu thực địa của một nhà thực vật học có đôi mắt nhạy bén, sau đó là thiết kế thí nghiệm cẩn thận và sử dụng các phương pháp phân tích và hình ảnh tinh vi, bao gồm cả kính hiển vi điện tử quét.

Lê Thị Kim Loan theo ARS.