Sống ngoài rìa. Ảnh: Qukai Shen/Panos

Sa mạc hoá là một vấn đề lớn đối với Trung Quốc. Chăn thả gia súc quá mức đã phá hủy phần lớn lớp địa y, tảo và rêu mỏng manh – lớp vỏ sinh học giúp gắn kết cát và đất với lòng đất. Nếu không được kiểm soát, cát bay có thể nhấn chìm những cơ sở hạ tầng quan trọng như đường bộ và đường sắt. Đất nông nghiệp và thậm chí cả các thành phố lớn có thể bị bao trùm bởi những cơn bão bụi bắt nguồn từ sa mạc.

Trồng các loại cỏ khỏe mạnh giúp giữ cho cát tại chỗ nhưng gió vẫn có thể luồn hạt bụi đi qua những cây cỏ. Vì vậy, Chunxiang Hu của Viện Hàn lâm Viện Khoa học Thuỷ ở Vũ Hán Trung Quốc đã phát triển một phương pháp khác. Cô phủ lên các cồn cát trồng cây bằng một hỗn hợp khuẩn lam quang hợp (photosynthesising cyanobacteria) có thể phát triển mạnh trong môi trường bán hoang mạc.

Được nuôi trong ao gần đó, khuẩn lam được chở bằng xe tải vào sa mạc vài ngày một lần và rải xuống các cồn cát, nơi chúng hình thành sợi dính giữ các hạt đất tại chỗ và ngăn chúng khỏi bị thổi bay. Khuẩn lam lấy năng lượng từ ánh sáng mặt trời thông qua quang hợp và là một phần của phản ứng hóa học có liên quan, chúng hấp thụ cacbon từ không khí và cung cấp các chất hữu cơ mà đất cần để để nuôi dưỡng cây.

Thử nghiệm kéo dài của Hu cho thấy rằng sau 8 năm, các cồn được xử lý bằng vi khuẩn lam phát triển một lớp vỏ sinh học dày gần 1 cm khi ở phía bên phía râm của cồn. Ở phía nắng, lớp vỏ này dày khoảng bằng một nửa. Lớp đất mặt đã cải thiện lớp vỏ mặt đất, thúc đẩy sự sinh trưởng của cây trồng.

Phương pháp này rất quan trọng nếu các vùng bán khô hạn được hồi phục trong khoảng thời gian hợp lý, Brian Whitton, một nhà sinh thái học tại Đại học Durham, Anh cho biết. "Trừ khi bạn làm điều gì đó để trợ giúp, có lẽ bạn sẽ mất nhiều thế kỷ để nó có thể phục hồi một cách tự nhiên," ông nói.

Hu cho biết khuẩn lam hiện đang được sử dụng để chống đỡ các vệ đường giao thông và đường sắt ở miền bắc Trung Quốc cũng như rìa của ốc đảo và đất nông nghiệp. Nhóm của bà có kế hoạch gieo vi khuẩn trên diện tích 133 km vuông trong 5 năm tới.

Người dân đã thử sử dụng vi khuẩn theo cách này từ những năm 1980, Matthew Bowker, một nhà sinh thái học đất tại Đại học Northern Arizona ở Flagstaff cho biết. Nhóm của ông đang nghiên cứu một phương pháp tương tự nhưng chưa sử dụng nó trên quy mô lớn.

Bowker cho biết, sa mạc hóa cũng là một vấn đề ở Mỹ nhưng vấn đề này vẫn chưa đủ lớn để thúc đẩy nước này đổ tiền vào các dự án như của Hu. Nhưng điều đó có thể sớm thay đổi. "Miền Tây Hoa Kỳ đang trở nên đầy bụi bặm. Bụi gây tai nạn ô tô và các vấn đề sức khỏe", ông nói. "Lớp vỏ sinh học giống như da sống của đất" và chúng cần được bảo vệ.

L.H - Dostdongnai, Theo New Scientist/Earth.