Báo cáo tại Hội nghị về tình hình phát triển của các HTX trong lĩnh vực nông nghiệp, ông Ma Quang Trung – Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho biết: Đến hết năm 2014, cả nước có 10.446 HTX nông nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, thủy lợi, lâm nghiêp, diêm nghiệp và các dịch vụ phục vụ nông nghiệp. Đa số các HTX nông nghiệp là HTX kinh doanh tổng hợp; số lượng các HTX chuyên ngành không nhiều.

Cũng theo ông Ma Quang Trung, hiện, hoạt động của các HTX vẫn còn nhiều hạn chế. Trong đó, mặc dù đã có Luật HTX 2012 và Nghị định 193/2013/NĐ-CP ngày 21/11/2013 được ban hành, song 2 năm vừa qua, số lượng HTX tăng không nhiều so với các năm trước. Cụ thể, bình quân số HTX thành lập mới khoảng 800 HTX/năm, trong khi số HTX phải giải thể do hoạt động kém hiệu quả hoặc đã ngừng hoạt động khoảng 550 HTX/năm.

Bên cạnh đó, nhiều HTX nông nghiệp chưa thay đổi kịp thời phương thức hoạt động theo Luật HTX 2012, tư duy hoạt động còn nặng nề về hành chính, bao cấp theo phương thức HTX kiểu cũ. Mặt khác, đa số các HTX nông nghiệp hiện mới chỉ tập trung hoạt động trong các dịch vụ đầu vào như: cung ứng giống, vật tư, phân bón, bảo vệ thực vật,...chưa quan tâm đến các dịch vụ quan trọng về bảo quản, chế biến, tiêu thụ sản phẩm.

Phát biểu tại Hội nghị, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đã nêu lên những vấn đề còn vướng mắc của ngành nông nghiệp thời gian qua. Cụ thể, 30 năm trở lại đây, trong các tầng lớp người lao động, nông dân là lực lượng chiếm số lượng đông nhất cả nước nhưng lại là người có thu nhập thấp nhất. Đồng thời, so với các ngành dịch vụ và công nghiệp, nông nghiệp là ngành có tốc độ tăng trưởng thấp hơn. Bởi vậy, bài toán đặt ra là làm thế nào để tăng thu nhập cho người nông dân thường xuyên, đồng thời đưa các sản phẩm nông nghiệp từ chợ, làng, xã ra siêu thị và xuất khẩu ra thị trường thế giới.

Về mô hình HTX, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân cũng chỉ rõ, với số lượng khoảng 1.000 HTX hoạt động có hiệu quả trong tổng số 10.339 HTX nông nghiệp ở 9.000 xã của cả nước, số hộ xã viên chiếm khoảng 4-5% hộ nông dân cả nước, mô hình HTX hiện nay chưa có khả năng dẫn dắt nông nghiệp Việt Nam đi lên. Mặt khác, số lao động của HTX qua đào tạo chỉ chiếm 34% tổng số lao động, thấp hơn đáng kể so với tỷ lệ lao động qua đào tạo của cả nước.

Tại Hội nghị, các đại biểu cho rằng, hiện nay điều khó khăn của các HTX là giá trị gia tăng sản phẩm chưa cao, sản xuất mới chỉ ở dạng thô, nguồn vốn còn mỏng,…Vì vậy, cần tạo điều kiện để xây dựng HTX là trung tâm ứng dụng các tiêu chuẩn, quy trình sản xuất sạch, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm; các ngân hàng cần có trách nhiệm trong việc kiểm duyệt các đề án khả thi để cho vay vốn. Đồng thời, cần thành lập các tổ xúc tiến thương mại ở Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để làm cầu nối giữa người dân và doanh nghiệp; khẳng định và tăng cường hơn nữa vai trò của Liên minh HTX.

Đóng góp ý kiến nhằm phát triển HTX tại Hội nghị, đồng chí Nguyễn Thiện Nhân đã gợi mở định hướng lộ trình xây dựng các HTX kiểu mới tại Việt Nam. Cụ thể, tổ chức khảo sát về HTX kiểu mới ở các tỉnh phía Bắc, miền Trung và phía Nam; có Nghị quyết của Bộ Chính trị về xây dựng HTX kiểu mới trong nông nghiệp, ngư nghiệp và làng nghề (quý III/2015). Trên cơ sở mô hình của các HTX chăn nuôi hoạt động hiệu quả, tổ chức tổng kết và vận động thành lập các HTX chăn nuôi kiểu mới; phấn đấu cuối năm 2015 có một số HTX chăn nuôi kiểu mới ở các tỉnh phía Bắc và phía Nam.

Bên cạnh đó, trên cơ sở các nguyên tắc thành lập và hoạt động của HTX, kết hợp với thực tiễn hoạt động nghề cá ở miền Trung, tháng 7/2015 xây dựng hướng dẫn thành lập các HTX nghề cá. Trong đó, các HTX có tàu dịch vụ của HTX phục vụ các xã viên và hình thành liên kết tiêu thụ sản phẩm với các doanh nghiệp. Tháng 6/2016, sơ kết hoạt động của các HTX nghề cá để tiếp tục hoàn thiện và thành lập thêm các HTX nghề cá mới. Ngoài ra, trên cơ sở kinh nghiệm xây dựng các HTX nông nghiệp, nghề cá, MTTQ Việt Nam và Liên minh HTX Việt Nam hướng dẫn và vận động các hộ làng nghề thủ công thành lập HTX làng nghề vào cuối năm 2016. Năm 2017 sẽ sơ kết 2 năm hoạt động của HTX kiểu mới trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nghề cá và làng nghề thủ công, các điển hình HTX hoạt động trong các lĩnh vực khác./.