Chú thích: Danh sách top 10 loài mới được công bố vào ngày 23 tháng 5 bởi Viện Quốc tế về Khám phá Loài thuộc Đại học bang Arizona. Danh sách 2013 bao gồm một con gián phát sáng trong bóng tối đáng ngạc nhiên, một loài bọt biển ăn thịt có hình dạng một chiếc đàn lia và một con vật có xương sống nhỏ nhất trên Trái đất – một con ếch tí hon. Ngoài ra danh sách còn có một con rắn san hô giả, cây bụi có hoa, một con bọ lacewing (cánh ren) xanh, một hóa thạch bò cạp bay, một con khỉ có mông màu xanh và mắt giống như mắt người,  một loại nấm màu tím và đen tí hon. Ảnh: Jacob Sahertian

Các nhà nghiên cứu  kêu gọi thực hiện một nhiệm vụ lớn, đó là khám phá 10 triệu loài trong 50 năm

 

Một con gián phát sáng trong bóng tối đáng ngạc nhiên, một loài bọt biển ăn thịt có hình dạng một chiếc đàn lia và một con vật có xương sống nhỏ nhất trên Trái đất chỉ là ba trong số 10 loài mới được phát hiện do Viện Quốc tế về Khám phá Loài thuộc Đại học bang Arizona lựa chọn. Một ủy ban các nhà phân loại toàn cầu - các nhà khoa học chịu trách nhiệm khám phá loài và phân loại loài – đã công bố danh sách top 10 loài từ năm 2012 vào ngày 23 tháng 5 năm 2012.

 

Danh sách công bố trong năm thứ sáu này trùng với kỷ niệm ngày sinh của Carolus Linnaeus - nhà thực vật học người Thụy Điển thế kỷ 18, tác giả của hệ thống đặt tên và phân loại khoa học hiện đại.

 

Cũng nằm trong danh sách năm này là một loài rắn san hô giả, một loại cây bụi có hoa từ một khu rừng đang mất dần ở Madagascar, một con bọ cánh ren xanh được phát hiện qua phương tiện truyền thông xã hội và bò cạp bay có khả năng ngụy trang giống lá cây bạch quả cách đây 165 triệu năm. Ngoài ra, danh sách còn có một loài khỉ mới có mông màu xanh và mắt giống mắt người và một loại nấm màu tím và đen tí hon đe dọa các bức vẽ trên hang động vào thời kỳ đồ đá hiếm gặp ở Pháp.

 

"Chúng tôi đã xác định chỉ khoảng hai triệu trong khoảng 10 đến 12 triệu loài đang tồn tại chưa tính thế giới vi sinh vật," Quentin Wheeler, giám đốc sáng lập Viện Quốc tế về Khám phá Loài thuộc Đại học bang Arizona và tác giả của cuốn sách "What on Earth? 100 of our Planet's Most Amazing New Species" (NY, Plume, 2013) (tạm dịch:: "Những gì trên trái đất? 100 loài mới kỳ thú nhất của hành tinh chúng ta"

 

"Trong nhiều thập kỷ, chúng tôi đã phát hiện trung bình 18.000 loài mỗi năm, một việc dường như hợp lý trước cuộc khủng hoảng đa dạng sinh học. Hiện nay, với việc hàng triệu loài có thể không tồn tại trong thế kỷ 21, nên đã đến lúc phải đẩy nhanh tốc độ", Wheeler cho biết.

 

"Chúng tôi kêu gọi thực hiện một sứ mệnh giống như NASA để khám phá 10 triệu loài trong vòng 50 năm tới," Wheeler cho hay.

 

Các chuyên gia phân loại chọn ra top 10

 

Các thành viên của ủy ban quốc tế đưa ra lựa chọn top 10 của mình từ hơn 140 loài được đề cử. Để được xem xét, các loài phải được mô tả theo quy tắc danh pháp thích hợp, không kể thực vật, động vật  hay vi sinh vật, và đã được đặt tên chính thức trong năm 2012.

 

"Lựa chọn danh sách cuối cùng cho các loài mới từ một đại diện các dạng sự sống rộng lớn như vi khuẩn, nấm, động thực vật, là một việc khó khăn. Nó đòi hỏi tìm ra sự cân bằng giữa các tiêu chí nhất định và những hiểu biết đặc biệt của các thành viên trong ủy ban lựa chọn", Antonio Valdecasas, nhà sinh vật học và nhà nghiên cứu động vật học tại Bảo tàng Khoa học Tự nhiên Quốc gia ở Madrid, Tây Ban Nha, cho biết. Valdecasas là Chủ tịch Ủy ban lựa chọn quốc tế cho top 10 loài mới.

 

"Chúng tôi tìm kiếm các sinh vật với các đặc điểm và kích thước không ngờ tới và những sinh vật được tìm thấy trong các môi trường sống hiếm gặp hoặc khó tiếp cận. Chúng tôi cũng tìm kiếm các sinh vật đặc biệt quan trọng đối với con người – những sinh vật đóng một vai trò nhất định trong môi trường sống của con người," Valdecasas cho biết thêm.

 

Top 10 năm nay đến từ Peru; đông bắc Thái Bình Dương, Hoa Kỳ: California; Cộng hòa Dân chủ Congo, Panama; Pháp; New Guinea; Madagascar; Ecuador; Malaysia và Trung Quốc.

 

Top 10 loài mới năm 2013

 

"Tôi không biết là nên kinh ngạc hơn do các loài được phát hiện trong mỗi năm, hay do sự thiếu hiểu biết của chúng ta về đa dạng sinh học mà chúng ta là một phần trong đó", Wheeler chia sẻ.

"Với hơn tám trong số 10 loài sinh vật đang tồn tại đang chờ được phát hiện, tôi bị sốc bởi sự thiếu hiểu biết của chúng ta về chính hành tinh của mình và kinh sợ trước sự đa dạng, vẻ đẹp và sự phức tạp của sinh quyển và cư dân của nó," ông thú nhận.

 

Các khám phá

 

Loài Violet bé nhỏ
Viola lilliputana
Quốc gia: Peru

 

Hoa violet tí  hon: hoa violet Lilliputian không chỉ là hoa violet nhỏ nhất thế giới mà nó còn là một trong những cây hai lá mầm trên cạn nhỏ bé nhất. Chỉ có duy nhất ở cao nguyên Intermontane thuộc dãy Andes của Peru, Viola lilliputana sống ở khu vực đồng cỏ puna khô cằn. Mẫu vật được thu thập lần đầu tiên trong những năm 1960, nhưng mãi đến năm 2012 thì loài này mới được miêu tả ở dạng loài mới. Toàn bộ phần cây ở phía trên mặt đất chỉ cao có 1 cm. Tên của nó được đặt theo tên của cuộc chiến tranh của những người tí hon trên đảo Lilliput trong truyện những chuyến phiêu lưu của Gulliver của nhà văn Jonathan Swift.

Bọt biển có hình đàn lia
Chondrocladia Lyra
Quốc gia: đông bắc Thái Bình Dương, Hoa Kỳ: California

Loài bọt biển ăn thịt: Một loài bọt biển kỳ lạ, to lớn, có hình chiếc đàn lia được phát hiện ở sâu trong biển (trung bình 3.399 mét) từ phía đông bắc Thái Bình Dương ngoài khơi bờ biển California. Các cấu trúc hình cây đàn lia có từ 2 đến 6 cái và mỗi cấu trúc có hơn 20 nhánh thẳng đứng song song. Hình thức bất thường này nhằm tối đa hóa diện tích bề mặt của bọt biển để nó có thể tiếp xúc và bắt giữ các con mồi là sinh vật phù du.

 

Khỉ Lesula
Cercopithecus lomamiensis
Quốc gia: Cộng hòa Dân chủ Congo

 

Loài khỉ của thế giới cũ: được phát hiện ở lưu vực Lomami thuộc Cộng hòa Dân chủ Congo, lesula là loài khỉ của thế giới cũ, rất quen thuộc với người dân địa phương nhưng mới đối với khoa học. Đây chỉ là loài khỉ thứ hai được phát hiện ở Châu Phi trong 28 năm qua. Các nhà khoa học lần đầu tiên nhìn thấy loài khỉ này lúc nó đang lớn và bị bắt trong năm 2007. Các nhà nghiên cứu mô tả loài khỉ lesula nhút nhát này là có đôi mắt giống như người. Con đực trưởng thành có một lớn da trần trụi lớn trên mông với màu xanh rực rỡ. Mặc dù các khu rừng nơi những con khỉ này sinh sống rất xa xôi nhưng chúng bị săn bắt để lấy thịt và hiện đang có nguy cơ tuyệt chủng.

 

 Rắn No to the Mine!
Sibon noalamina
Quốc gia: Panama

 

Rắn ăn ốc: Một loài rắn ăn ốc mới có bề ngoài đẹp đẽ được phát hiện trong rừng nhiệt đới vùng cao ở miền Tây Panama. Con rắn này hoạt động vào ban đêm và săn các con mồi thân mềm bao gồm giun đất và trứng của động vật lưỡng cư, bên cạnh ốc sên. Loài rắn vô hại này tự bảo vệ mình bằng cách bắt chước các vòng tối và sáng luân phiên nhau của rắn san hô thật, do đó nó còn được gọi là rắn san hô giả. Loài này được tìm thấy ở dãy núi Serranía de Tabasará, đây là nơi mà khai thác quặng đang làm xuống cấp và phá hủy môi trường sống. Tên loài này có nguồn gốc từ tiếng Tây Ban Nha "No a la mina" hay tiếng Anh "No to the mine" (có nghĩa là Nói không với mỏ)

 

Nấm trên Nghệ thuật thời đồ đá
Ochroconis anomala
Quốc gia: Pháp

 

Trong năm 2001, các vết đen bắt đầu xuất hiện trên các bức tường của hang động Lascaux ở Pháp. Đến năm 2007, các vết bẩn phổ biến đến mức chúng trở thành một mối quan tâm lớn đối với việc bảo tồn nghệ thuật trên đá quý giá tại khu vực mà có từ thời kỳ đồ đá. Sự bùng nổ của một loại nấm màu trắng, Fusarium solani, vừa được xử lý thành công thì chỉ một vài tháng sau đó, nấm màu đen xuất hiện. Chi này chủ yếu bao gồm nấm xuất hiện trong đất và phân hủy các chất thực vật. Theo như các nhà khoa học biết, thì loại nấm này, một trong hai loài mới của chi Lascaux, là vô hại. Tuy nhiên, ít nhất một loài của nhóm, là O. gallopava, gây bệnh ở những người có hệ miễn dịch bị tổn thương.

 

Động vật có xương sống nhỏ nhất thế giới
Paedophryne amanuensis
Quốc gia: New Guinea

 

Ếch tí hon: động vật có xương sống có kích thước rất khác nhau, từ loài ếch mới tí hon này, chỉ có 7 mm, cho đến cá voi xanh 25,8 mét. Con ếch mới được phát hiện ở gần làng Amau ở Papua, New Guinea. Nó cướp danh hiệu "động vật có xương sống đang tồn tại nhỏ nhất" từ một con cá chép Đông Nam Á tí hon ghi kỷ lục vào năm 2006. Kích thước của ếch trưởng thành, xác định qua chiều dài trung bình của con đực và con cái, chỉ có 7,7 mm. Ngoài trừ vài trường hợp ngoại lệ, loài ếch này và các loài ếch siêu nhỏ khác thường sống trong môi trường lá rụng ẩm ướt trong các khu rừng nhiệt đới ẩm ướt –một nhóm sinh thái độc đáo mà không thể tồn tại trong những hoàn cảnh khô hơn.

 

Rừng có nguy cơ tuyệt chủng
Eugenia petrikensis
Quốc gia: Madagascar

 

Cây bụi có nguy cơ tuyệt chủng: Eugenia là một chi cây thân gỗ thường xanh lớn trên thế giới và là cây bụi thuộc họ cây sim đặc biệt đa dạng ở Nam Mỹ, New Caledonia và Madagascar. Loài mới E. petrikensis là một loại cây bụi cao tới hai mét với tán lá màu xanh ngọc, hơi bóng và đẹp, có các cụm hoa nhỏ, màu đỏ tươi dày đặc. Nó là một trong bảy loài mới được mô tả từ rừng duyên hải phía đông Madagascar và được coi là một loài nguy cấp. Đây là bằng chứng mới nhất về một loài độc đáo và có rất nhiều trong khu rừng ẩm ướt này, mọc trên bề mặt cát, kéo dài nhiều cây số trên bờ biển. Sau khi thành lập một dãi liên tục dài 1.600 km, khu rừng duyên hải này đã bị giảm xuống thành các mảng cô lập, gần như biến mất dưới áp lực của con người.

 

Gián phát sáng?
Lucihormetica luckae
Quốc gia: Ecuador

 

Gián phát sáng trong bóng tối: hiện tượng phát quang ở các loài động vật trên cạn là khá hiếm và nổi tiếng nhất ở một số nhóm bọ cánh cứng như đom đóm và một số loài bổ củi cũng như muỗi nấm sống trong các hang động. Kể từ lúc phát hiện lần đầu tiên một con gián phát quang vào năm 1999, có hơn một chục loài được phát hiện phát sáng." Tất cả đều hiếm, và thú vị là, chúng ở rất xa, chỉ xuất hiện ở những vùng xa xôi, cách xa những nơi có quá nhiều ánh sáng. Bổ sung mới nhất vào danh sách ngày càng tăng này là L. luckae có thể đang có nguy cơ tuyệt chủng hoặc có thể đã tuyệt chủng rồi. Loài gián này được biết đến từ một mẫu vật duy nhất được thu thập 70 năm trước đây từ một khu vực bị ảnh hưởng nặng nề từ sự phun trào của núi lửa Tungurahua. Đây là loài có thể đáng chú ý nhất vì kích thước và vị trí đèn của nó cho thấy nó sử dụng ánh sáng để bắt chước loài bổ củi độc phát sáng.

 

Côn trùng được phát hiện từ mạng xã hội
Semachrysa jade
Quốc gia: Malaysia

 

Hock Ping Guek đã chụp được ảnh một con bọ cánh ren xanh tuyệt đẹp với những mảng đen ở chân cánh trong một công viên gần Kuala Lumpur và chia sẻ hình ảnh của mình trên Flickr. Shaun Winterton, một nhà côn trùng học tại Sở Thực phẩm và Nông nghiệp bang California, tình cờ nhìn thấy hình ảnh này và công nhận côn trùng này là một loài bất thường. Khi Guek lấy được mẫu, nó đã được gửi đến Stephen Brooks tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên London, người xác nhận nó  là một loài mới. Ba người họ đã hợp tác cùng nhau và thực hiện bản mô tả sử dụng Google Docs. Với việc khoa học được khám phá thông qua một người dân bình thường như vậy, các tài năng từ khắp nơi trên thế giới đã hợp tác cùng nhau bằng cách sử dụng phương tiện truyền thông mới để thực hiện việc khám phá. Bọ lacewing không được đặt tên theo màu sắc của nó mà được đặt theo tên của con gái của Winterton là Jade.

 

Bò cạp bay thời kỷ Jura
Juracimbrophlebia ginkgofolia
Quốc gia: Trung Quốc

 

Hóa thạch bò cạp bay: có thể tìm thấy loài bò cạp bay đang bám dưới tán lá để bắt côn trùng. Chúng là một dòng dõi của bò cạp bay với những đặc trưng như cơ thể khẳng khiu, cặp cánh hẹp, và chân dài ngoằng như sợi chỉ. Một loài hóa thạch mới, Juracimbrophlebia ginkgofolia, đã được tìm thấy cùng với lá của một cây giống như cây bạch quả, Yimaia capituliformis, ở Nội Mông Cổ, Trung Quốc. Cả hai trông giống nhau đến mức có thể gây nhầm lẫn và cho thấy một ví dụ hiếm hoi về một loài côn trùng bắt chước một thực vật hạt trần cách đây 165 triệu năm.

 

Tại sao tạo ra một danh sách top 10 loài mới?

 

Viện Quốc tế về Khám phá Loài thuộc Đại học bang Arizona công bố danh sách top 10 loài mới mỗi năm, là một hoạt động nằm trong chiến dịch nâng cao nhận thức của công chúng, nâng cao sự quan tâm đến đa dạng sinh học và lĩnh vực phân loại.

 

"Đa dạng sinh học bền vững có nghĩa là đảm bảo sự tồn tại của càng nhiều loài càng tốt và càng đa dạng càng tốt để hệ sinh thái có khả năng hồi phục với bất cứ áp lực nào mà chúng phải đối mặt trong tương lai. Các nhà khoa học sẽ cần phải có thêm nhiều bằng chứng về lịch sử tiến hóa, Wheeler nhận xét.

 

"Tất cả những hy vọng và ước mơ cho việc bảo tồn phụ thuộc hoàn toàn vào việc cứu sống hàng triệu loài mà chúng ta không thể nhận ra và không biết gì về chúng," Wheeler chia sẻ. "Không có đầu tư nào ý nghĩa hơn bằng việc hoàn thành một danh sách đơn giản để thiết lập dữ liệu nền tảng, cho chúng ta biết loại thực vật và loại động vật nào đang tồn tại và ở đâu."

 

Ngoài ra, các danh sách được công bố vào ngày hoặc gần ngày 23 tháng 5 để tôn vinh Linnaeus. Từ khi ông khởi đầu hệ thống hiện đại trong việc đặt tên thực vật và động vật, đã có gần hai triệu loài được đặt tên, mô tả và phân loại. Không tính hàng triệu loài vi khuẩn chưa được biết, các nhà khoa học ước tính có từ 10 đến 12 triệu loài đang tồn tại.

 

Xem thêm tại http://www.eurekalert.org/pub_releases/2013-05/asu-sat052213.php

 

Thanh Vân - Dostdongnai, Theo Eurekalert.