Bông atisô là một loại thảo dược có giá trị, tuy nhiên trong thực tế hiện nay tại Đà Lạt bông atisô được làm khô bằng cách phơi nắng hoặc dùng lò sấy thủ công, vì vậy bông atisô khô bị giảm đáng kể về màu sắc, mùi vị, hàm lượng dược học và không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Bông atisô tươi

Nghiên cứu đã tiến hành tính toán thiết kế và chế tạo mô hình máy sấy bông atisô thái lát theo nguyên lý sấy bơm nhiệt, có đảo chiều tác nhân sấy, năng suất 20 kg/mẻ và thực nghiệm xác định chế độ sấy bông atisô thái lát. Mô hình máy đã được tính toán thiết kế dựa trên các tính chất nhiệt vật lý và tính chất dược học của bông atisô, lý thuyết về truyền nhiệt, truyền ẩm và lý thuyết sấy bơm nhiệt. Kết quả khảo nghiệm đã cho hình thấy máy đạt yêu cầu, phù hợp với các kết quả tính toán thiết kế. Kết quả quy hoạch thực nghiệm đa yếu tố theo phương pháp bài toán “hộp đen” đã xác định đuợc sự ảnh hưởng của chế độ sấy đến các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật của máy sấy và chất lượng bông atisô sau khi sấy. Ba phương trình hồi qui biểu diễn sự ảnh hưởng của nhiệt độ sấy, bề dày lớp vật liệu sấy và thời gian đảo chiều tác nhân sấy đến hàm lượng xynarin của bông atisô sau khi sấy, sai lệch về ẩm độ giữa lớp trên và lớp dưới và chi phí điện năng riêng của quá trình sấy đã được xác định. Kết quả lập và giải bài toán tối ưu đã tìm được chế độ làm việc tối ưu của máy như sau: chỉ tiêu tối ưu cho quá trình sấy Cy_max = 0,0354 mg/g; Ar_min = 1,603 kWh/kg tại nhiệt độ sấy T = 44,6°C; thời gian đảo chiều tác nhân sấy t = 5,7 giờ và bề dày lớp vật liệu sấy h = 0,6 m. Kết quả xây dựng phương trình dự đoán quá trình giảm ẩm của bông atisô W (%) theo thời gian sấy (t): W = 83,5222 - 23 5236.t + 2,673.t² – 0,108.t³, (R² = 0,993) đã được xác định.

Mô hình máy sấy bông atisô thái lát theo nguyên lý sấy bơm nhiệt, có đảo chiều tác nhân sấy, năng suất 20 kg/mẻ đã được thiết kế chế tạo. Kết quả nghiên cứu đã xác định được mối quan hệ giữa chế độ sấy như nhiệt độ sấy, thời gian đảo chiều tác nhân sấy và bề dày lớp vật liệu sấy đến các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật của quá trinh sấy bông atisô thái lát.

Với yêu cầu chất lượng bông atisô sau khi sấy là cao nhất và chi phí cho quá trình sấy là thấp nhấp, kết quả nghiên cứu đã xác định được chế độ sấy tối ưu cho quá trình sấy bông atisô: chỉ tiêu tối ưu quá trinh sấy Cy_max = 0,0354 mg/g, W_min = 1,32% Ar_min = 1,603 kWh/kg tại nhiệt độ sấy 44,6°c, thời gian đảo chiều tác nhân sấy là 5,7 giờ và bề dày lớp bông atỉsô trong buồng sấy là 0,6 m. Phương trình dự đoán quá trình giảm ẩm của bông atisô theo thời gian sấy đã được xác định, phương trình ở dạng đa thức bậc ba với hệ số tương quan rất cao điều này cho thấy sự chính xác của mô hình.

Kết quả đánh giá bằng cảm quan và xét nghiệm hàm lượng dược học của bông atisô sau khi sấy đã cho thấy chất lượng bông được cải thiện rất đáng kể về màu sắc, mùi vị, hàm lượng dược học... so với các phương pháp phơi sấy hiện đang được sử dụng.

ntbtra - Canthostnews, Theo Tạp chí NN & PTNT.