Ảnh: WUR/Wopke van der Werf.

Trồng xen, hoặc canh tác đồng thời nhiều loại cây trồng trên cùng cánh đồng, có khả năng làm tăng năng suất đáng kể, không chỉ cho nền nông nghiệp có đầu vào thấp, mà cả nền nông nghiệp thâm canh và giảm sử dụng phân bón. Các nhà khoa học của Đại học Nghiên cứu Wageningen (WUR) đã đưa ra kết luận này khi hợp tác với các đồng nghiệp từ Trung Quốc. Họ đã công bố kết quả của họ trong tạp chí Nature Plants.

Người nông dân đã áp dụng trồng xen trong thời gian dài. Ý tưởng then chốt là phương pháp này mang lại lợi ích chủ yếu trong nền nông nghiệp đầu vào thấp và ở những khu vực có sẵn lao động giá rẻ và phân bón đắt tiền hoặc không có sẵn, như ở các vùng của Châu Phi, Châu Á và một phần của Châu Mỹ La tinh. Qua phân tích 226 thí nghiệm được thực hiện trước đó, các nhà nghiên cứu của WUR và các đồng nghiệp của họ tại Đại học Nông nghiệp Trung Quốc đã phát hiện ra rằng trồng xen có khả năng đóng góp ít nhất là làm cho năng suất cao hơn đáng kể trong canh tác nông nghiệp thâm canh, đồng thời làm giảm sử dụng phân bón.

Trồng theo dải (strips)

Trồng xen cho năng suất cao hơn 16-29% trên một đơn vị diện tích so với canh tác độc canh khi thâm canh trong cùng điều kiện, trong khi sử dụng phân bón ít hơn 19-36% khi tính trên mỗi đơn vị sản phẩm. Sự gia tăng này có ý nghĩa nhất là khi sử dụng phương pháp trồng xen canh “relay strip intercropping” (nghĩa là trồng xen 2 loại cây trồng có thời gian sinh trưởng khác nhau trên cùng 1 dải) thường được áp dụng ở Trung Quốc. Phương pháp này kết hợp các loại cây trồng có thời gian sinh trưởng khác nhau ở các dải rộng từ 1 đến 1,5 mét, với một vài hàng của một loài cây trồng này kết hợp với một vài hàng của một loài cây trồng khác trên cùng một dải.

Sử dụng tối ưu

Chẳng hạn lúa mì, lúa mạch và đậu tằm (broad bean) phát triển nhanh vào mùa xuân, trong khi bắp được gieo sau đó và phát triển mạnh nhất vào cuối mùa hè. Thông qua các giai đoạn sinh trưởng khác nhau này, ánh sáng mặt trời, nước và chất dinh dưỡng hữu dụng trên đồng ruộng được sử dụng hiệu quả hơn trong suốt cả năm so với canh tác độc canh. Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng lợi thế bổ sung của trồng xen là cây trồng cần ít nước tưới và thuốc trừ dịch hại hơn để bảo vệ các cây trồng xen không bị sâu bệnh gây hại.

Tiềm năng và những trở ngại

Phó Giáo sư Van der Werf thuộc Trung tâm phân tích hệ thống cây trồng của WUR, đồng tác giả công trình, đồng hướng dẫn nghiên cứu sinh Chunjie Li nói “Vẫn còn nhiều trở ngại liên quan, ví dụ việc giới thiệu máy móc nông nghiệp mới và nhẹ hơn, sự chấp nhận của người nông dân và tìm ra sự kết hợp tốt các cây trồng xen, biện pháp quản lý cây trồng xen phù hợp nhất theo điều kiện trồng trọt của địa phương. Nhưng nghiên cứu của Chunjie Li cho thấy tiềm năng to lớn của trồng xen, bao gồm cả tiềm năng của nó để tăng tính bền vững về năng suất của cả canh tác nông nghiệp đầu vào thấp và đầu vào cao. Nếu chúng ta muốn nuôi sống dân số thế giới đang tăng một cách đều đặn, đây là những cơ hội mà ta không thể lãng phí”.

Nguyễn tiến Hải theo Phys.org