Bản đồ cho thấy những vị trí của trang trại, trên đất dính kết phốt pho (màu tím) hoặc không (màu xanh), và  mức độ thâm canh ở những nơi đó. Ảnh: Roy và những người khác, tạp chí Nature Plants.

Một nghiên cứu mới về thực vật tự nhiên ước tính rằng, tăng cường canh tác trên các vùng đất dính kết phốt pho trên thế giới có thể cô lập hàng năm trong đất từ 1 đến 4 triệu tấn phân bón phốt pho. Trong khi đó, chỉ có khoảng 2 triệu tấn phân bón phốt pho được sử dụng ở Bắc Mỹ mỗi năm.

Ngoài ra, các tác giả còn phát hiện thấy rằng, ngay cả sau khi bón phân trong nhiều thập kỷ, thì người nông dân canh tác trên đất dính kết phốt pho vẫn buộc phải trả “khoản thuế phốt pho” này hàng năm, buộc sự thành công hay thất bại của họ vào việc sản xuất, phân phối và chi phí của một nguồn tài nguyên hữu hạn chỉ có một vài nơi trên thế giới. Đến năm 2050, “khoản thuế phốt pho” này có thể tăng gấp đôi nếu việc mở rộng diện tích đất trồng nhiệt đới trên thế giới tiếp tục diễn ra.

Eric Roy, hiện là phó giáo sư tại Đại học Vermont, là trưởng nhóm nghiên cứu cùng với giảng viên hướng dẫn trước đó của mình tại Đại học Brown, Phó Giáo sư Stephen Porder. Họ cùng với một số đồng nghiệp tại Đại học Brown và và ở Brazil đã phỏng vấn nông dân ở Mato Grosso, Brazil, một quốc gia có đất rất nghèo dinh dưỡng nhưng đã trở thành một cường quốc nông nghiệp toàn cầu bằng cách sử dụng một lượng lớn phân bón phốt pho. Các khảo sát từ nông dân, và thống kê của chính phủ Brazil cho thấy rằng, ngay cả sau nhiều thập kỷ bón phân với số lượng vượt quá lượng cây trồng hấp thu, thì các loại đất dính kết phốt pho này vẫn cô lập khoảng 50 phần trăm lượng phân bón phốt pho thêm vào.

"Đất nhiệt đới thật sự rất khác biệt và do đó chi phí, hậu quả và các cân nhắc khi làm điều này (nông nghiệp thâm canh) ở vùng nhiệt đới cũng khác biệt", Porder cho biết. "Nghiên cứu của chúng tôi là nghiên cứu đầu tiên đặt câu hỏi về bất kỳ chi phí nào trong các chi phí này, đó là: Thật sự sẽ mất những gì khi làm điều này ở quy mô lớn?".

Các vấn đề của phốt pho

Roy cho biết, thuế phốt pho cần phải đưa vào xem xét các dự báo về thâm canh nông nghiệp nhiệt đới có phải là một việc kinh tế và bền vững trong dài hạn hay không. Cũng giống như dầu, đá phốt phát có nguồn cung hữu hạn và nguồn dự trữ của thế giới tập trung ở một số ít nơi (khoảng 72 phần trăm trữ lượng hiện tại đang ở Ma-rốc và Tây Sahara). Không giống như dầu, không thể thay thế phốt pho bằng một cái gì đó khác, Porder cho hay.

Roy cho biết ông không lo lắng rằng thế giới sẽ hết phốt pho. Thay vào đó, an ninh lương thực có thể dễ bị tác động từ góc độ địa chính trị và sự biến động của giá quặng phốt phát.

Những lựa chọn thay thế trong nông nghiệp

Roy và Porder đã mô tả một số cách để giảm thiểu thuế phốt pho.

Một cách sẽ là tái chế nhiều hơn nguồn phân gia súc giàu phốt pho cho đất trồng nhiệt đới và làm giảm nhu cầu phân bón tổng hợp được làm từ đá phốt phát. Tuy nhiên, ở Brazil, điều này bị hạn chế bởi vì hầu hết đậu nành mà nông dân trồng được đều được xuất khẩu để làm thức ăn cho động vật nuôi lấy thịt ở Trung Quốc và Châu Âu. Tuy nhiên, về mặt toàn cầu, thì đây là một giải pháp quan trọng, Roy nhận xét. Các nhà nghiên cứu trên thế giới đang phát triển các cách để "hoàn thành vòng tròn khép kín" và tái chế phốt pho một cách an toàn từ chất thải của con người trở lại đất canh tác.

Khả năng thứ hai sẽ là suy nghĩ lại về chế độ ăn nhiều thịt – thứ đòi hỏi nhiều đất hơn trong nông nghiệp - và nhiều phốt pho hơn so với chế độ ăn ít thịt hoặc không có thịt, Porder cho biết. Rất nhiều đất canh tác hiện đang dành cho việc phát triển thức ăn chăn nuôi, bao gồm ngô và đậu nành, cho các động vật lấy thịt. Bằng cách trồng nhiều cây hơn cho con người, chứ không phải cho gia súc, theo Roy sẽ cần ít đất hơn cũng như cần ít các nguồn lực khác hơn cho nông nghiệp nói chung.

Thứ ba, rất nhiều thực phẩm trên thế giới bị lãng phí, Porder cho biết. Giảm chất thải thực phẩm cũng sẽ làm chậm lại sự cần thiết phải tăng cường nông nghiệp nhiệt đới.

Một lựa chọn cuối cùng có thể là công nghệ, nếu các nhà khoa học có thể phát triển một cách để phục hồi phốt pho từ đất mà hiện đang bị dính kết chặt trong đất.

Porder kết luận, "Nếu chúng ta không có những thay đổi về chế độ ăn, cũng không có những thay đổi về chất thải thực phẩm, thì chúng ta sẽ cần nhiều đất đai hơn trong sản xuất thâm canh. Điều đó sẽ dẫn đến nhiều chi phí tài nguyên khác ngoài phốt pho, như sử dụng nhiều thuốc trừ sâu hơn cũng như nhiều nhiên liệu hóa thạch hơn".

Thanh Vân - Dostdongnai, theo Eurekalert.