·        Giá gạo Thái Lan cao nhất 4 tháng, gạo Việt Nam tăng 6% chỉ trong một tuần qua và hiện cao nhất gần 2 năm;

·        Nguồn cung khan hiếm khi vụ thu hoạch chính kết thúc, Thái Lan tạm dừng xuất gạo dự trữ ra thị trường, Ấn Độ cân nhắc chính sách xuất khẩu do triển vọng sản lượng giảm bởi hạn hán;

·        Nhu cầu nhập khẩu của khách hàng châu Á gia tăng khi thấy có dấu hiệu giá bắt đầu vào giai đoạn tăng;

·        Căng thẳng ở Biển Đông thời gian qua đã không ảnh hưởng đáng kể tới mậu dịch gạo, giao dịch qua biên giới sau mấy tuần chậm đã trở lại bình thường từ trung tuần tháng 7;

I. DIỄN BIẾN THỊ TRƯỜNG

Thị trường lúa gạo thế giới tháng 7 nóng lên khi nhu cầu đồng loạt gia tăng từ nhiều quốc gia nhập khẩu. Đến lúc này đã tương đối rõ bức tranh sản lượng nội địa năm nay, do vậy khi thấy giá gạo rục rịch tăng thì những nước cần nhập khẩu gạo quyết định đã đến lúc mua vào để tránh giá tăng hơn nữa.

Tại châu Á, giá gạo của Thái Lan và Việt Nam – hai nước xuất khẩu hàng đầu thế giới – đều đồng loạt tăng khoảng 8-10% trong tháng qua, tương đương khoảng n30-40 USD/tấn. Đáng chú ý, nhiều thời điểm giá gạo Việt đắt hơn gạo Thái Lan, điều ít thấy trong những năm gần đây.

Đồ thị 1: Giá gạo châu Á loại 5% tấm (ĐVT: USD/tấn)

Nguồn: Vinanet.com.vn

Thị trường Thái Lan năm nay rất sôi động, với xuất khẩu mạnh, có khả năng giúp nước này lấy lại ngôi vị nước xuất khẩu gạo số 1 thế giới mà họ đã mất cách đây 2 năm về tay Ấn Độ.

Giá gạo Thái tăng khá mạnh trong tháng qua mặc dù nhu cầu thấp, do nguồn cung khan hiếm bởi chính phủ tạm quyền ngưng xuất gạo dự trữ ra thị trường để thực hiện một cuộc kiểm tra tổng thể các kho dự trữ của chính phủ. Việc chính phủ Thái Lan có kế hoạch hỗ trợ giá trước mùa thu hoạch cũng góp phần đẩy giá gạo tăng lên. Gạo 100% B của Thái Lan hiện giá chào bán khoảng 440 USD/tấn, cao kỷ lục hơn 4 tháng và tăng 30 USD/tấn so với một tháng trước đây.

Đồng baht Thái giảm mạnh so với USD cũng góp phần đẩy giá gạo Thái tăng. Bath đã giảm khoàng 2% xuống khoàng 31,90 baht/USD, so với 32,4 baht trung tuần tháng 7.

Chính quyền quân sự Thái lan - nắm quyền từ tháng 5 – cho biết sẽ kiểm tra cẩn thận các kho dự trữ gạo – đã tích trữ qua các chương trình thu mua gây nhiều tranh cãi của cựu Thủ tướng Yingluck Shinawatra từ năm 2011 - do lo ngại về hành vi trộm cắp và thiệt hại. Hiện kho dự trữ này lên tới hơn 10 triệu tấn.

Tại Việt Nam, giá gạo còn tăng mạnh hơn bởi nhu cầu cao và nguồn cung hạn hẹp. Giá gạo Việt Nam tăng 6% chỉ trong vòng một tuần thứ 3 của tháng 7. Hiện giá gạo Việt Nam đã trở lại mức cao nhất kể từ tháng 10/2012, với gạo 5% tấm giá chào bán tăng 8,4% hay40 USD/tấn trong vòng một tháng qua, lên 445 – 460 USD/tấn hiện nay, trong khi giá gạo 25% tấm đạt 390-400 USD/tấn, tăng 8,1% so với cùng kỳ tháng 6.

Giá gạo thơm cũng đang tăng trở lại mức trên 605 USD/tấn sau một thời gian dài giảm xuống dưới 600 USD/tấn, thậm chícó thời điểm dưới 500 USD/tấn, giá gạo thơm xuất khẩu của Việt Nam đã liên tục tăng trở lại. Tính đến 21/7, giá gạo thơm xuất khẩu của Việt Nam đạt 595-605 USD/tấn (FOB), tăng 5,2% so với tháng 6/2014.

Miền Nam đang trong mùa mưa, đúng vào lúc thu hoạch cao điểm vụ Hè Thu (tháng 7 – tháng 8). Mưa quá nhiều làm gián đoạn việc thu hoạch và phơi khô lúa.

Trung Quốc đã khôi phục việc mua qua đường biên giới từ tuần thứ 2 của tháng 7, trong khi các nhà xuất khẩu cũng cần mua gạo trên thị trường để bốc xếp thực hiện hợp đồng với Philippine và Malaysia. Mới đây còn xuất hiện thông tin Philippine sẽ đấu thầu mua thêm 500.000 tấn, Indonesia thì khẳng định sẽ nhập khẩu 50.000 tấn gạo Việt Nam, cộng với trận bão lớn mới đây tàn phá nông nghiệp của Philippine và đảo Hải Nam Trung Quốc có thể sẽ khiến nhu cầu nhập khẩu từ các khách hàng châu Á gia tăng hơn nữa.

Tại Philippines giá gạo vọt lên mức cao nhất kể từ tháng 1/2011. Theo số liệu của Cơ quan Thống kê Nông nghiệp Philippine (BAS), giá gạo tại thị trường nội địa nước này hiện đang ở mức 37,02 peso/kg (tương đương 844 USD/tấn) và Cơ quan Lương thực quốc gia Philippines (NFA) dự đoán giá sẽ tăng 2 peso/kg (khoảng 5%) lên mức 39,02P/kg trong thời kỳ giáp hạt (tháng 8). Giá gạo tại Philippine trung bình trong 6 tháng đầu năm nay cao hơn 18% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trên thị trường trong nước, giá gạo cũng tăng theo xu hướng giá xuất khẩu, với mức tăng khá, khoảng 400 đồng/kg từ đầu tháng 7 tới nay, bởi nguồn cung khan hiếm trong khi các nhà xuất khẩu cần thực hiện những hợp đồng đã ký, và lại ký thêm được hợp đồng mới.

Bảng 1: Giá lúa gạo nguyên liệu tại ĐBSCL (đồng/kg)

Nguồn: Vinanet.com.vn    

II. SẢN XUẤT VÀ THƯƠNG MẠI

Vụ thu hoạch chính đã kết thúc, nguồn lúa trong dân giảm dần. Thị trường gạo thế giới trở nên khan hiếm khi Thái Lan tạm dừng xuất gạo dự trữ để kiểm tra các kho chứa. Ấn Độ cũng cân nhắc chính sách xuất khẩu gạo bởi hạn hán có nguy cơ làm giảm sản lượng của quốc gia này. Nhu cầu tiếp tục mạnh từ khách hàng Trung Quốc, gia tăng ở Philippine, Indonesia, Malaysia, Sri Lanka, Bangladesh…

1. Các nước xuất khẩu chủ chốt

1.1 Việt Nam

ĐBSCL đang thu hoạch rộ lúa Hè Thu. Lượng gạo còn tồn kho ở các doanh nghiệp hội viên VFA hiện khoảng 1 triệu tấn.

Xuất khẩu gạo bước sang tháng 7 khởi sắc trở lại, với nhu cầu và giá cả đều tăng khả quan. Ngay vừa bước sang quý III, xuất khẩu gạo Việt Nam đã đón nhận nhiều tín hiệu khởi sắc nhờ nhờ hợp đồng mới từ Malaysia và Philippines.

Ngày 5/7/2014 vừa qua, Philippines bất ngờ thông báo mời Việt Nam đấu thầu 250.000 tấn gạo bổ sung và còn cho biết sẽ mua thêm gạo từ nay tới cuối năm. Mới đây, một quan chức chính phủ nước này cho biết, Philippines đã từ bỏ mục tiêu tự cung tự cấp lúa gạo hoàn toàn và họ sẽ tiếp tục mở cửa thị trường nhập khẩu cho tới năm 2016. Kế hoạch tự cung tự cấp hoàn toàn lúa gạo của Philippines đặt ra hồi đầu năm 2013 đến nay ngày càng trở nên xa vời sau những đợt thiên tai như hạn hán hay bão lũ, trong đó có cơn bão Haiyan hồi năm ngoái. Mới đây nhất, hôm 23/7, Philippine tuyên bố cần nhập khẩu thêm 500.000 tấn gạo. Việt Nam vừa ký hợp đồng xuất khẩu 200.000 tấn gạo trắng 5% tấm cho Malaysia với giá 410 USD/tấn (FOB), thời gian giao hàng từ tháng 7-8/2014.

Indonesia cũng xác nhận sẽ nhập 50.000 tấn gạo Việt Nam. Bão Thần Sấm không chỉ gây ảnh hưởng tới Philippine mà còn tàn phá đảo Hải Nam Trung Quốc, khả năng Trung Quốc cũng phải tăng nhập khẩu gạo bởi lý do này.

Lũy kế hợp đồng XK gạo mà Việt Nam đã ký với các đối tác tính đến hết tháng 6/2014 là 5,3 triệu tấn, tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, hợp đồng tập trung chiếm khoảng 1,6 triệu tấn, tương đương 12% và hợp đồng thương mại chiếm hơn 3,4 triệu tấn, tương đương 88%. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), kết quả giao hàng trong 17 ngày đầu tháng 7/2014 đạt 259,400 tấn, trị giá FOB 112,687 triệu USD, trị giá CIF 119.597 triệu USD. Lũy kế từ đầu năm đến ngày 17/7/2014, xuất khẩu gạo đạt 3,260 triệu tấn (chính ngạch), trị giá là FOB là 1,408 tỷ USD, trị giá CIF là 1,485 tỷ USD.

Như vậy, khối lượng hợp đồng XK đã ký nhưng chưa giao còn hơn 2 triệu tấn. Đó là chưa tính đến việc Philippines dự kiến mua thêm của Việt Nam 250.000 tấn và Indonesia, Sri Lanca, Bangladesh cũng đang đặt vấn đề mua gạo của Việt Nam. Lượng gạo còn tồn kho ở các doanh nghiệp hội viên VFA hiện chỉ khoảng 1 triệu tấn. Điều này có nghĩa, để thực hiện hết số lượng hợp đồng trên, ít nhất các doanh nghiệp phải mua thêm khoảng 1,2 triệu tấn gạo nữa, một con số khá lớn. Thực tế, do đang thiếu hụt nguồn cung để thực hiện các hợp đồng XK đã ký nên doanh nghiệp đang đẩy mạnh mua vào, thậm chí có hiện tượng doanh nghiệp “vét” gạo để phục vụ cho nhu cầu này.

Gạo Việt Nam xuất khẩu tiểu ngạch sang Trung Quốc trong nửa đầu năm nay đã tăng rất mạnh, và dự kiến cả năm sẽ đạt khoảng 1,7-1,8 triệu tấn.

1.2 Thái Lan

Sản lượng lúa Thái Lan năm 2013-14 chắc chắn giảm xuống khoảng 34 triệu tấn, thấp nhất kể từ 2009-10, giảm khoảng 10% so với khoảng 37,4 triệu tấn trong tài khóa trước, do hạn hán và nhiều nông dân bỏ lúa sau khi chính phủ dừng chương trình thu mua hỗ trợ giá.

Chính quyền quân sự Thái Lan đã tạm ngừng XK gạo để kiểm tra 1.800 kho gạo của nước này sau khi Bộ Tài chính Thái Lan báo cáo rằng bị mất 2,9 triệu tấn gạo trong các kho. Thái Lan đang có kế hoạch xuất khẩu khoảng 500.000 – 600.000 tấn gạo mỗi tháng kể từ tháng 8, sau khi chính quyền quân sự kết thúc việc kiểm tra kho chứa và bắt đầu bán gạo dự trữ trở lại.

Hiệp hội Xuất khẩu gạo Thái Lan (TREA) và Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự đoán xuất khẩu gạo của Thái Lan sẽ đạt 9 triệu tấn trong năm 2014.

1.3 Ấn Độ

Dự trữ của Ấn Độ tính đến 1/7/2014 đã giảm xuống còn khoảng 25,41 triệu tấn, giảm 19% so với mức 31,51 triệu tấn cùng kỳ năm ngoái và sẽ còn giảm thêm nữa sau khi chính phủ nước này quyết định xuất ra 5 triệu tấn từ kho dự trữ để bình ổn giá trong nước.

Sản lượng gạo Ấn Độ năm nay dự báo sẽ giảm xuống dưới 100 triệu tấn do El Nino gây hạn hán. Năm 2014, lượng mưa ở Ấn Độ giảm tới 65% so với mọi năm, nên diện tích trồng vụ lúa mùa năm nay của nước này giảm 35% so với năm 2013.

Mặc dù các quan chức Chính phủ Ấn từ chối kế hoạch hạn chế xuất khẩu gạo nhưng họ cũng không hoàn toàn bác bỏ nó. Một số chuyên gia cho rằng, nếu không hạn chế xuất khẩu gạo, Ấn Độ sẽ phải đối mặt với nguy cơ giá gạo trong nước tăng cao. Bộ Nông nghiệp Mỹ ước tính Ấn Độ sẽ xuất khẩu khoảng 9,7 triệu tấn gạo trong năm 2014, giảm 8% so với 10,88 triệu tấn năm 2013.

1.4 Campuchia

Chủ tịch Liên đoàn Lúa gạo Campuchia, Sok Puthyvuth, cho biết tính đến cuối tháng 6, xuất khẩu gạo mới đạt 178.000 tấn, so với 176.000 tấn cùng kỳ năm 2013. Ông Puthyvuth dự báo xuất khẩu gạo năm 2014 của nước này sẽ vẫn như năm ngoái, vào khoảng 400.000 tấn, và như vậy khó có thể đạt mục tiêu xuất khẩu 1 triệu tấn năm 2015 như kế hoạch của chính phủ.

Các nhà xuất khẩu gạo Campuchia lo ngại quyết định bán 5 triệu tấn gạo trên thị trường của chính phủ Ấn Độ để kiểm soát giá có thể ảnh hưởng mạnh đến xuất khẩu gạo toàn cầu. Ấn Độ là đối thủ cạnh tranh với gạo trắng hạt dài xuất khẩu của Campuchia.

2. Các nước nhập khẩu chủ chốt

2.1 Philippine

Cơn bão Rammasun, cơn bão lớn nhất ảnh hưởng tới Philippine kể từ sau siêu bão Haiyan hồi tháng 11 năm ngoái, đã làm chết 97 người và gây thiệt hại 172 triệu USD cho nông nghiệp và hạ tầng cơ sở.

Philippine cho biết sẽ tổ chức đấu thầu mua 500.000 tấn gạo trong vòng 3 tuần tới, có thể vào ngày 12/8, để đảm bảo đủ cung cho lúc giáp hạt – tháng 9, nâng tổng lượng gạo mua từ đầu năm đến nay lên tổng cộng gần 2 triệu tấn, mức cao nhất trong vòng 4 năm, trở thanh một trong những nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới. Hiện lượng dự trữ của Philippine hiện đủ dùng cho 82-83 ngày tiêu dùng, thấp hơn mức cần thiết 90 ngày.

Hiện tổng lượng gạo dự trữ của Philippine đủ dùng cho 80 ngày, thấp hơn mục tiêu 90 ngày. Philippine đã từ bỏ mục tiêu tự cung tự cấp lúa gạo hoàn toàn vào năm 2016.

2.2 Indonesia

Chính phủ Indonesia đã nhiều lần khẳng định rằng họ sẽ không nhập khẩu gạo trong năm nay bởi dự báo sản lượng cao hơn năm ngoái. Tuy nhiên, Cơ quan Thống kê Trung ương Indonesia (BPS) mới đây dự báo lượng lúa nội địa năm nay sẽ giảm 1,98% so với năm ngoái, xuống 69,87 triệu tấn, do diện tích đất trồng và năng suất đều sụt giảm. Một số nông dân đã hủy kế hoạch trồng lúa bởi những cảnh báo sớm về việc El Nino có thể ảnh hưởng tới sản lượng.

Chính phủ đặt mục tiêu hàng năm duy trì 2 triệu tấn gạo trong kho dự trữ của Bulog. Hồi tháng 5, dự trữ ở mức 1,9 triệu tấn, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2012 và 2013 – khi dự trữ trên 2 triệu tấn. Dự trữ giảm gây lo ngại về khả năng chính phủ khó có thể thực hiện các biện pháp can thiệp ngăn chặn giá tăng khi cần thiết. Giá gạo tăng là nỗi lo lớn của nước này, bởi điều đó thường gây ra lạm phát.

Chính phủ nước này đã quyết định sẽ bắt đầu nhập khẩu dần gạo từ tháng này để bổ sung dự trữ bởi sản lượng trong nước năm nay dự báo sẽ giảm. Chủ tịch Cơ quan Hậu cần Quốc gia Indonesia, Sutarto Alimoeso, cho biết Indonesia đã đảm mua 50.000 tấn gạo Việt Nam, bao gồm loại chất lượng vừa và cao.

2.3 Trung Quốc

Bão Thần sấm quét qua Trung Quốc hôm 20/7 đã tàn phá gần như toàn bộ các cây trồng của đảo Hải Nam nước này. Điều này, cộng với việc nhập khẩu từ Myanmar sang đường biên giới bị giảm một nửa do lũ lụt ở Myanmar, có thể sẽ khiến thương gia Trung Quốc tăng nhập khẩu gạo Việt Nam qua biên giới.

2.4 Malaysia

Tổ chức Nông Lương Liên hợp quốc (FAO) dự báo, bất chấp sản lượng lúa trong nước tăng, năm tài khóa 2014-2015, nhập khẩu gạo của Malaysia ước đạt 1,1 triệu tấn, tăng 10% so với năm ngoái. Dự báo nhập khẩu gạo của Malaysia năm tài khóa 2014-2015 (tháng 6/2014 – tháng 6/2015) đạt 1,1 triệu tấn, tăng 10% so với 1 triệu tấn năm 2013-2014, bất chấp sản lượng lúa gạo nội địa tăng.

III. DỰ BÁO

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo sản lượng gạo thế giới niên vụ 2014-15 sẽ đạt khoảng 479,4 triệu tấn, tăng nhẹ so với 477,5 triệu tấn năm 2013-14, do diện tích trồng lúa thế giới tăng nhẹ lên khoảng 161,5 triệu ha, so với 160,6 triệu ha năm 2013-14. Năng suất lúa trung bình trên toàn cầu năm 2014-15 dự báo sẽ đạt 4,43 tấn/ha, tương tự như năm trước.

USDA dự báo châu Phi cận Sahara sẽ có sản lượng tăng, trong khi của Nam Á sẽ giảm do Ấn Độ. Dự báo về sản lượng của Australia và Ấn Độ được điều chỉnh giảm, trong khi của Việt Nam và Mỹ tăng.

USDA ước tính Ấn Độ sẽ sản xuất khoảng 104 triệu tấn gạo quy xay, giảm khoảng 2% so với 106,3 triệu tấn năm 2013-14 do mưa muộn. Sản lượng của Australia sẽ giảm xuống khoảng 576.000 tấn, giảm khoảng 3% so với năm trước do diện tích trồng lúa giảm.

USDA ước tính sản lượng gạo Việt Nam sẽ tăng lên khoảng 28,2 triệu tấn, cao hơn khoảng 1% so với 28 triệu tấn năm trước nhờ diện tích lúa đông-xuân tăng. Sản lượng của Mỹ sẽ tăng lên khoảng 7,2 triệu tấn, cao hơn khoảng 18% so với 6,2 triệu tấn năm trước do diện tích trồng lúa tưng.

Tiêu thụ gạo thế giới dự báo sẽ cao kỷ lục 482,4 triệu tấn trong năm 2014-15, cao hơn khoảng 1% so với 477,4 triệu tấn năm trước, với Bangladesh, Myanmar, Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Philippine chiếm phần lớn mức tăng.

Dự trữ gạo cuối vụ 2014/15 dự báo ở mức 108,5 triệu tấn, giảm khoảng 1% so với 109,6 triệu tấn niên vụ trước, chủ yếu do Trung Quốc và Ấn Độ. Dự trữ của Thái Lan dự báo vẫn cao kỷ lục trong năm 2014-15. Tỷ lệ dự trữ - tiêu thụ gạo thế giới niên vụ 2014-15 dự báo ở mức 22,5%, giảm so với 23,4% năm trước.

Mậu dịch gạo thế giới năm 2015 được USDA dự báo sẽ đạt khoảng 41,5 triệu tấn, tăng khoảng 2% so với khoảng 40,7 triệu tấn năm 2014. Nguyên nhân bởi nhập khẩu gạo châu Phi cận Sahara và Trung Quốc sẽ cao kỷ lục, giá gạo thế giới giảm nhẹ và nguồn cung cho xuất khẩu dồi dào ở châu Á và các nước thuộc bán cầu Tây.

Về xuất khẩu, USDA dự báo xuất khẩu của Ấn Độ sẽ giảm xuống khoảng 9 triệu tấn, giảm khoảng 10% so với khoảng 10 triệu tấn năm 2014 do nguồn cung khan hiếm và tiêu thụ nội địa tăng.

Về nhập khẩu, USDA dự báo Trung Quốc sẽ vẫn là nước nhập khẩu chính trong năm 2015 với khoảng 3,7 triệu tấn, tăng khoảng 16% so với khoảng 3,2 triệu tấn năm 2014 do giá trong nước cao sản lượng tăng chậm, và tiêu thụ tăng. Nigeria dự báo sẽ nhập khẩu khoảng 3,5 triệu tấn trong năm 2015, tăng khoảng 17% so với khoảng 3 triệu tấn năm 2014. Nhập khẩu của Philippine dự báo sẽ tăng lên khoảng 1,6 triệu tấn năm 2015, cao hơn khoảng 10% so với 1,45 triệu tấn năm 2014.

USDA dự báo Indonesia sẽ nhập khẩu khoảng 1 triệu tấn, giảm khoảng 33% so với 1,5 triệu tấn năm 2014.

Theo VINANET.