I.                   DIỄN BIẾN THỊ TRƯỜNG

Chỉ số giá gạo trắng xuất khẩu trung bình toàn cầu giảm khoảng 9% trong tháng 1, xuống 425 USD/tấn, do nhu cầu yếu và nguồn cung dồi dào, trong bối cảnh nhiều nước sản xuất lớn vào vụ thu hoạch.

Hoạt động giao dịch trên các thị trường xuất khẩu gạo châu Á diễn ra trầm lắng kể từ khi bước sang năm mới, bởi chưa có khách hàng nào có nhu cầu mua với khối lượng lớn.

Kho trữ khổng lồ của chính phủ Thái vẫn đang là yếu tố gây áp lực lên thị trường. bên cạnh đó, Việt Nam sẽ thu hoạch lúa Đông – Xuân (vụ lớn nhất trong năm) từ tháng 2 tới, trong khi Thái Lan sẽ thu hoạch vụ lúa phụ vào tháng 3. Hy vọng nguồn cung tăng sẽ làm giá giảm nữa nên một số khách hàng có ý chờ tới thời điểm đó mới mua vào.

Tuy nhiên, giá gạo sẽ không biến động quá mạnh trong thời gian tới, bởi nguồn cung dồi dào, nhu cầu yếu song giá đã ở mức rất thấp và ít khả năng giảm mạnh thêm.

Giá gạo Thái Lan đã ở mức thấp so với các nước xuất khẩu khác nên không giảm nhiều. Gạo 5% tấm chào giá 405 USD/tấn trong phiên 23/1/2015, giảm khoảng 5 USD/tấn so với một tháng trước đó.

Nguồn cung gạo Thái Lan tiếp tục dồi dào, bởi lượng tồn trữ vẫn khoảng 17 triệu tấn lúa và chính phủ tiếp tục bán số lúa gạo dự trữ này qua các phiên đấu giá, trong khi sắp bắt đầu bước vào vụ thu hoạch mới (tháng 3 tới).

Mặc dù vụ này là vụ lúa phụ, sản lượng không cao so với các vụ khác trong năm, nhưng bổ sung nguồn cung khi thị trường vốn đã dồi dào chắc chắn sẽ tiếp tục gây áp lực lên giá.

Chính phủ Thái Lan có kế hoạch bán hết số gạo dự trữ trong 2 năm tới, nhưng đồng thời họ cũng cố gắng giữ cho giá gạo không bị giảm quá nhiều so với thời điểm này năm ngoái. Bộ trưởng Thương mại Chatchai Sarikalya cho biết ông sẽ xem xét các biện pháp mới để giúp nông dân ổn định thu nhập trong trường hợp giá giảm.

Một số khách hàng có ý chờ Việt Nam thu hoạch rộ mới mua vào, với hy vọng giá rẻ. Thời điểm đó sẽ vào khoảng tháng 2 đến giữa tháng 3.

Tháng qua giá gạo Việt Nam giảm khoảng 6%. Gạo 5% tấm phiên 23/1 có giá 370 USD/tấn, thấp hơn khoảng 20 USD/tấn so với một tháng trước đó, trong bối cảnh thiếu vắng khách hàng. Với mức hiện tại, giá gạo Việt đang thấp nhất 10 tháng, và có khả năng sẽ vững đến giảm nhẹ trong tháng tới khi sắp đến Tết (thị trường tạm ngừng giao dịch) và sắp thu hoạch vụ mới. Tháng 2 hàng năm thường là giai đoạn thị trường xuất khẩu gạo ế ẩm. Tết Nguyên đán năm nay rơi vào khoảng 14-23/2/2015.

Giá gạo nội địa sau khi giảm vào cuối năm 2014 đã tăng mạnh trở lại vào tuần đầu năm mới một phần bởi nhu cầu gom hàng, phần nữa bởi xuất sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch tiến triển tốt, trong bối cảnh tồn trữ còn rất ít. Nguồn tin Reuters cho biết Trung Quốc chưa khởi động việc mua qua kênh chính thức, nhưng gạo vẫn được chuyển tới cảng Hải Phòng để bán sang Trung Quốc qua biên giới.

Bảng 1: Giá lúa gạo nguyên liệu tại ĐBSCL (đồng/kg)

Tại Ấn Độ, giá gạo 5% tấm xuất khẩu hiện được chào bán với giá 400 USD/tấn, tăng 10 USD/tấn so với tháng trước, Chính phủ Ấn Độ dự định tăng xuất khẩu gạo và một số sản phẩm khác sang Trung Quốc nhằm kiềm chế sự gia tăng thâm hụt thương mại với nước láng giềng này.

Gạo Campuchia cũng giảm trong tháng qua, với loại 5% tấm hiện ở mức 440 USD/tấn, thấp hơn 25 USD/tấn so với một tháng trước đây.

II. CUNG – CẦU

Tháng qua nguồn cung tiếp tục dồi dào, tâm điểm là kho dự trữ khổng lồ 17 triệu tấn của Thái Lan, trong khi nhu cầu mới hầu như không có, mà vụ thu hoạch ở Thái Lan và Việt Nam sắp bắt đầu (2 nước chiếm 40% mậu dịch gạo toàn cầu).

1.                  Các nước xuất khẩu chủ chốt

1.1. Thái Lan

Bộ Thương mại Thái Lan hôm 19/1 thông báo khối lượng gạo xuất khẩu năm 2014 đạt 10,8 triệu tấn (tăng 63,6% so với năm 2013), trị giá 5,37 tỷ USD (tăng 22%), và dự kiến tiếp tục xuất khẩu 10 – 11 triệu tấn trong năm nay. Như vậy Thái Lan đã giành lại vị trí nước xuất khẩu gạo số 1 thế giới từ tay Ấn Độ.

Theo số liệu thống kê của Cục Nông nghiệp nước ngoài thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA), năm 2014, khối lượng gạo xuất khẩu của Thái Lan là 10,3 triệu tấn, so với 10,5 triệu tấn của Ấn Độ, tức là đứng vị trí thứ 2 thế giới. Tuy nhiên, USDA dự báo Thái Lan sẽ giành lại vị trí số 1 trong năm nay khi xuất khẩu 11 triệu tấn.

Bộ trưởng Thương mại Thái Lan, ông Chatchai Sarikulya cho rằng Thái Lan đạt được thành quả như năm qua là nhờ sự phối hợp của cả khu vực nhà nước và tư nhân nhằm đẩy mạnh việc bán gạo thành phẩm hằng năm cũng như số gạo dự trữ trong kho của nhà nước. Ông Chatchai cho biết, trong năm nay chính phủ Thái Lan sẽ phối hợp chặt chẽ với các doanh nghiệp tư nhân để mở rộng thị trường và duy trì thị phần gạo xuất khẩu của nước này trên thị trường thế giới.

Cuối tháng 1 ông Chatchai Sarikulya sẽ có chuyến công du tới Hong Kong để ký biên bản ghi nhớ về việc bán 100.000 tấn gạo Hương Nhài. Hong Kong là một trong những thị trường xuất khẩu chính của gạo thơm jasmine Thái Lan. Tuy nhiên, thị phần của Thái Lan tại thị trường này giảm 46% trong năm 2013 từ 86% năm 2008 do giá gạo Thái tăng do kết quả của chương trình trợ giá lúa gạo. Thái Lan đang nỗ lực giành lại thị phần tại thị trường gạo thơm jasmine Hong Kong từ năm 2014. Xuất khẩu gạo jasmine Thái Lan sang Hong Kong năm 2011 đạt 156.000 tấn, giảm xuống 134.000 tấn năm 2012, tăng nhẹ trở lại 142.000 tấn năm 2013.

1.2. Việt Nam

VFA cho biết, năm 2014 xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt 6,316 triệu tấn, thấp hơn so với 7 triệu tấn dự báo và giảm 6% so với 6,71 triệu tấn năm 2013, đồng thời giảm so với 7 triệu tấn trung bình giai đoạn 2010-2013 do sự cạnh tranh gay gắt. Trong năm 2014, đã có thời điểm giá gạo Thái Lan thấp hơn gạo Việt Nam từ 10-20 USD/tấn, Ấn Độ, Pakistan cũng đang giảm giá mạnh đối với phân khúc gạo cấp trung bình và thấp để cạnh tranh với Việt Nam. Điều này đã khiến cho thị phần xuất khẩu gạo của Việt Nam bị sụt giảm ở một số thị trường như châu Phi.

Tuy nhiên, đây là kết quả đáng khích lệ trong bối cảnh xuất khẩu năm 2014 phải cạnh tranh gay gắt với Thái Lan và các nước xuất khẩu khác, trong bối cảnh nhu cầu của nhiều nước nhập khẩu giảm mạnh.

Cơ cấu chủng loại gạo xuất khẩu tiếp tục chuyển dịch theo chiều hướng tích cực. gạo cấp thấp đã giảm trên 28% về lượng và tăng trưởng mạnh xuất khẩu gạo thơm đạt hơn 1,52 triệu tấn, tăng gần 35% về lượng so với cùng kỳ 2013. Công tác điều hành xuất khẩu cơ bản đã đạt được các mục tiêu, nguyên tắc điều hành xuất khẩu, góp phần tiêu thụ hết thóc, gạo hàng hóa, mức giá được duy trì ổn định ở mức cao, có lợi cho nông dân; góp phần đảm bảo cân đối cung cầu.

Theo  số  liệu  của  Cục  Trồng  trọt - Bộ  NN&PTNT, tính  đến  ngày  08/01/2015,  các  tỉnh,  thành  phố  vùng  ĐBSCL  đã  xuống  giống  vụ  Thu Đông  được  khoảng 820.000/823.000  ha  diện  tích  kế  hoạch,  thu  hoạch  gần như dứt điểm với khoảng 814.000 ha, năng suất 5,1-5,2 tấn/ha, sản lượng ước 4,192 triệu tấn lúa. Các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL đã xuống giống vụ Đông Xuân 2014-15 ước khoảng 1,530 triệu ha/1,565 triệu ha diện tích kế hoạch. Vụ Đông – Xuân sẽ thu hoạch từ tháng 2 tới, cao điểm vào tháng 3. Đây là vụ cho sản lượng cao nhất trong năm, và hầu hết sẽ dành cho xuất khẩu.

Theo VFA, gạo thơm tiếp tục là mặt hàng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy xuất khẩu gạo của VN trong năm 2015. Theo VFA, xuất khẩu gạo thơm của VN trong những năm vừa qua có mức tăng trưởng ấn tượng. Nếu như năm 2010 gạo thơm xuất khẩu đạt 216.000 tấn thì đến năm 2014 đạt mức kỷ lục trên 1,3 triệu tấn. Giá xuất khẩu gạo thơm trong năm qua ở mức 480-620 USD/tấn, cao hơn các loại gạo trắng khác.

Để tận dụng cơ hội xuất khẩu gạo thơm của VN đang tăng trưởng mạnh tại các thị trường Hong Kong, Đài Loan, Singapore, Mỹ..., trong năm 2015 công ty đã liên kết với người dân tăng diện tích trồng lúa thơm từ 1.800ha (năm 2014) lên 4.000ha theo hình thức bao tiêu. Công ty sẽ đầu tư hạt giống chất lượng, đảm bảo nguồn gốc và hỗ trợ một phần đầu vào và bao tiêu đầu ra.

Xuất khẩu năm 2015 sẽ bị cạnh tranh mạnh

Sang đầu năm 2015, thị trường gạo khá vắng vẻ. Doanh nghiệp chỉ giao dịch những đơn hàng nhỏ lẻ, bởi hầu hết khách hàng chờ tới thời điểm thu hoạch vụ mới với hy vọng giá sẽ giảm thêm.

Thị trường Trung Quốc – nhà nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam trong mấy năm qua – đang ngày càng siết chặt mua bán qua đường tiểu ngạch, đồng thời gia tăng NK chính ngạch từ nhiều nguồn cung, khiến cho gạo Việt Nam XK sang nước này trong năm nay sẽ gặp nhiều khó khăn và có nguy cơ giảm.

Xác định tình hình xuất khẩu năm nay sẽ phải cạnh tranh quyết liệt, trong khi vụ thu hoạch Đông – Xuân đang đến gần, ngay đầu năm, VFA đã hạ giá sàn xuất khẩu để thu hút khách hàng. Giá sàn gạo 25% tấm từ ngày 12/1/2015 được giảm xuống 360 USD/tấn, từ mức 380 USD/tấn áp dụng từ tháng 11 năm ngoái.

Mục tiêu năm nay tăng cường khai thác thị trường châu Phi, Tây Á và Nam Á, đặc biệt là thị trường châu Phi. Các thị trường hướng tới là Bờ Biển Ngà, Congo, Angola, Mozambique, Madagascar, Iran, Iraq và Bangladesh.

Trong năm 2014, gạo Việt Nam XK sang châu Phi bị giảm tới 80%, do Thái Lan xả hàng gạo tồn kho với giá rẻ. Các nước Ấn Độ, Pakistan cũng giảm giá để bán vào thị trường này. Mặc dù vậy, đây vẫn là thị trường không thể bỏ qua, bởi tiềm năng còn rất lớn.

1.3. Ấn Độ

Dự trữ gạo quốc gia của Ấn Độ tính đến 1/1/2015 đạt 22,79 triệu tấn, giảm 24% so với 29,85 triệu tấn cùng kỳ năm ngoái, theo số liệu của Tổng công ty Lương thực Ấn Độ (FCI). Tuy nhiên, lượng dự trữ hiện tại cao hơn 65% so với yêu cầu và tiêu chuẩn dự trữ chiến lược ở 13,8 triệu tấn.

Xuất khẩu gạo Ấn Độ được đánh giá là đang ở mức đỉnh cao bởi nguồn cung khó có thể tăng hơn nữa, thậm chí còn bấp bênh do yếu tố thời tiết. Tuy nhiên, với khối lượng xuất khẩu khoảng 10 triệu tấn mỗi năm như hiện nay, Ấn Độ đã trở thành đối thủ lớn trên thị trường xuất khẩu gạo

1.4. Myanmar

Sau khi xuất khẩu sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch năm qua bị gián đoạn một thời gian dài (tháng 8-11/2014) khởi động hoạt động xuất khẩu chính ngạch sang thị trường khổng lồ này, mặc dù hoạt động kiểm soát của Trung Quốc đã được nới lỏng từ tháng 12/2014.

Trung Quốc là thị trường xuất khẩu quan trọng của gạo Myanmar trong những năm qua. Xuất khẩu gạo của Myanmar sang Trung Quốc (chủ yếu qua cửa khẩu biên giới phía bắc) tăng 125 lần từ năm 2011, theo báo cáo của World Bank hồi tháng 6/2014. Xuất khẩu gạo mậu biên của Myanmar sang Trung Quốc đạt 800.000 tấn trong 9 tháng đầu tài khóa 2014-2015.

Các đoàn đại biểu của Liên đoàn Lúa gạo Myanmar (MRF), Hiệp hội Xay xát Lúa gạo, Hiệp hội Thương nhân Lúa gạo Myanmar, Bộ Nông nghiệp và Thủy lợi và Bộ Thương mại Myanmar hồi đầu tháng 1 đã sang Trung Quốc và hoàn tất Biên bản ghi nhớ (MoU) với các công ty đồng ý mua gạo từ Myanmar trong Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN 25 hồi tháng 11/2014.

Myanmar dự tính xuất khẩu gạo tài khóa 2014-2015 đạt 1,5 triệu tấn, tăng 25% so với 1,2 triệu tấn năm 2013-2014. Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) ước tính sản lượng lúa của Myanmar năm 2015 đạt 18,98 triệu tấn (12,15 triệu tấn gạo) và xuất khẩu đạt 1,4 triệu tấn.

1.5. Campuchia

Sau khi tăng mạnh trong những năm gần đây, xuất khẩu gạo Campuchia năm 2014 chững lại theo xu hướng chung của thị trường thế giới, trong bối cảnh cung cao cầu thấp. Năm 2014 xuất khẩu gạo của Campuchia đạt 387.100 tấn, 2% so với 378.856 tấn năm 2013.

Được biết, một lượng lớn lúa gạo Campuchia được xuất khẩu mậu biên sang Việt Nam và Thái Lan trong vụ thu hoạch do nước này thiếu kho chứa đủ tiêu chuẩn. Do vậy, các nhà máy xay xát thường đối mặt với tình trạng thiếu nguyên liệu trong những tháng giáp hạt tháng 4-5 hàng năm. Để theo đuổi mục tiêu xuất khẩu gạo, Campuchia đang nâng cấp hạ tầng cơ sở ngành lúa gạo. Chính phủ Campuchia dự định xây dựng 10 kho gạo với sức chứa 1,2 triệu tấn lúa/gạo nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định cho các nhà máy xay xát và nhà xuất khẩu.

2.                  Các nước nhập khẩu chủ chốt

2.1. Châu Phi

Gạo đang ngày càng trở thành loại lương thực phổ biến trong bữa ăn hàng ngày của người dân châu Phi, và nhu cầu gạo nhập khẩu của họ chủ yếu là loại có phẩm cấp và giá vừa phải, phù hợp với khả năng cung ứng của Việt Nam.

Từ năm 2009 đến nay, mỗi năm, châu Phi NK tới 8-10 triệu tấn gạo, phần lớn là gạo 25% tấm. Theo dự báo của Bộ Nông nghiệp Mỹ, trong năm 2015, nhu cầu NK gạo của châu Phi vẫn tiếp tục tăng lên. Trong đó, riêng khu vực hạ Sahara được dự báo sẽ NK gạo ở mức kỷ lục với 12,75 triệu tấn.

Châu Phi là thị trường xuất khẩu gạo lớn thứ 2 của Việt Nam, nhưng từ năm 2014, Việt Nam đã mất đến 60% thị phần ở thị trường này, do cạnh tranh của gạo Thái Lan và Ấn Độ (đặc biệt nguồn gạo giá rẻ từ Thái Lan). Theo chủ tịch VFA, ông Nguyễn Hùng Linh, năm 2015, khả năng Thái Lan sẽ tiếp tục chiếm lĩnh thị trường này do lợi thế tồn kho lớn và giá cạnh tranh. “Tuy nhiên, với mặt hàng gạo thơm, Jasmines, Việt Nam khả năng vẫn duy trì tốt tại Châu Phi”.

2.2. Philippine

Theo số liệu của Cục Thống kê Nông nghiệp (BAS)Dự trữ gạo của Philippines tính đến 1/12/2014 đạt 3,03 triệu tấn, tăng 3% so với 2,95 triệu tấn trong tháng 11/2014 và tăng 22% so với 2,49 triệu tấn cùng kỳ năm 2013, nhờ việc khôi phục nhập khẩu gạo trong năm qua.

Sản lượng lúa Philippine năm 2014 tăng nhẹ 2,87% lên khoảng 18,97 triệu tấn (11,95 triệu tấn gạo), và dự kiến tiếp tục tăng khoảng 2,02% trong nửa đầu năm 2015 lên 8,55 triệu tấn.

Dự báo năm nay Philippine sẽ tiếp tục nhập khẩu gạo nhưng ở mức ít hơn năm ngoái bởi các kho chứa đã tạm đủ và sản lượng cũng ổn định.

2.3. Trung Quốc

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan Trung Quốc, nhập khẩu gạo của nước này 11 tháng đầu năm 2014 đạt 2,244 triệu tấn, giảm 1% so với 2,267 triệu tấn cùng kỳ 2013. Riêng tháng 11/2014, Trung Quốc nhập khẩu 230.000 tấn gạo, tăng 28% so với 180.000 tấn trong tháng 10/2014 và tăng 25% so với 184.318 tấn tháng 11/2013.

Theo số liệu của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), năm 2014, Trung Quốc nhập khoảng 2,1 triệu tấn gạo từ Việt Nam, chiếm hơn 33% lượng xuất khẩu, chưa kể xuất khẩu qua biên giới không đăng ký. Đây cũng là năm Trung Quốc nhập khẩu nhiều gạo Việt Nam nhất trong 3 năm qua.

Dự báo năm 2015, Trung Quốc vẫn là nước nhập khẩu gạo lớn nhất thế giới. Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) dự báo Trung Quốc sản xuất 144,5 triệu tấn gạo, nhập khẩu 4 triệu tấn và xuất khẩu 400.000 tấn gạo niên vụ 2014-2015 (tháng 7 – tháng 6).

2.4. Indonesia

Cơ quan Thu mua Lương thực Quốc gia Indonesia Bulog hy vọng nước này sẽ không cần nhập khẩu gạo trong năm 2015 nhờ lượng dự trữ dồi dào.

Theo Bulog, dự trữ gạo của Indonesia hiện đạt 1,7 triệu tấn và sẽ có thêm 600.000 tấn trong tháng 1/2015, thêm 1,2 triệu tấn trong tháng 2, thêm 3 triệu tấn trong tháng 3 và 1,9 triệu tấn trong tháng 4/2015.

Hơn nữa, sẽ không cần nhập khẩu thêm gạo trong bối cảnh giá gạo ổn định và chính phủ đặt mục tiêu tăng 4% sản lượng lúa năm 2015 lên 73,4 triệu tấn (48,44 triệu tấn gạo) từ 70,61 triệu tấn (46,65 triệu tấn gạo) năm 2014.

Tân Tổng thống Indonesia rất quan tâm đến mục tiêu tự túc lúa gạo và dừng nhập khẩu thêm gạo trong 2 năm tới. Để đạt mục tiêu này, chính phủ Indonesia đã dành 2 nghìn tỷ rupiah (163,8 triệu USD) và lên kế hoạch nâng cấp 1 triệu ha hệ thống thủy lợi cũng như phân phối 25.000 tấn lúa giống và phân bón có trợ giá.

Để khuyến khích người dân trồng lúa, Chính phủ Indonesia đã quyết định tăng giá mua gạo (HPP) thêm 10% lên 7.260 rupiah/kg (557 USD/tấn) từ mức 6.600 rupiah/kg (524 USD/tấn) trước đây.

Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) ước tính sản lượng gạo niên vụ 2014-2015 của Indonesia đạt 36,5 triệu tấn, nhập khẩu 1,3 triệu tấn.

2.5. Cuba

Cuba đang trở lại thị trường lúa gạo thế giới với vai trò nhập khẩu.Theo Bộ Nông nghiệp Cuba, mỗi năm Cuba cần khoảng 650.000 tấn gạo để phục vụ nhu cầu của 11,2 triệu dân và dự trữ. Đối chiếu với sản lượng đạt được khoảng 300.000 tấn, lượng gạo sản xuất của Cuba mới đạt khoảng 50% nhu cầu tiêu dùng trong nước. Mục tiêu của Cuba trong năm 2016 đáp ứng được 60% nhu cầu tiêu dùng gạo trong nước. Như vậy, mỗi năm Cuba dự kiến vẫn cần nhập khẩu khoảng 350.000 tấn gạo.

Năm 2014, Cuba đã nhập khẩu 200.000 tấn gạo Việt Nam, và dự kiến sẽ nhập nhiều hơn thế trong năm nay.

Trong Biên bản Kỳ 32 Ủy ban Liên Chính phủ Việt Nam-Cuba, hai Bên đã thỏa thuận việc mua bán 200.000 tấn gạo theo diện tín dụng Chính phủ và 100.000 tấn gạo diện thương mại cho năm 2015.

III. CHÍNH SÁCH

3.1 Thế giới

Hàn Quốc sẽ áp thuế nhập khẩu gạo trên 500%

Reuters đưa tin, Hàn Quốc hôm 6/1 khẳng định bắt đầu áp thuế nhập khẩu trên 500% đối với gạo nhập khẩu từ đầu năm mới, và cho biết 5 thành viên của WTO đã gia tăng lo ngại về vấn đề này.  Tháng 9 năm ngoái, Hàn Quốc đặt ra mức thuế 513%, lập luận rằng đó là mức thuế cao nhất có thể trong khung quy định của WTO.

Nền kinh tế lớn thứ 4 châu Á muốn bảo vệ người trồng lúa của mình sau khi phải xóa bỏ hạn ngạch đối với những hàng hóa nhạy cảm theo cam kết WTO.

Hàn Quốc vốn tự cung được lúa gạo, song theo thỏa thuận WTO họ phải mua 408.700 tấn trong năm 2014, tương đương 9% nhu cầu, và mỗi năm sẽ phải nhập khẩu bằng lượng đó với mức thuế 5%, còn với lượng nhập vượt mức đó, họ sẽ đánh thuế 513%.

3.2 Trong nước

Bộ Tài chính công bố giá lúa vụ đông xuân 2014-2015

Bộ Tài chính vừa công bố giá mua thóc định hướng vụ đông xuân 2014-2015. Theo đó, giá thành sản xuất lúa bình quân vụ đông xuân 2014-2015 tại các tỉnh ĐBSCL 3.417 đồng/kg.

Trong đó, giá thành sản xuất lúa kế hoạch vụ đông xuân cao nhất tại Bến Tre 4.026 đồng/kg, tiếp đến là Tiền Giang 3.835 đồng/kg, Long An 3.702 đồng/kg, Trà Vinh 3.677 đồng/kg, Sóc Trăng 3.662 đồng/kg….Giá lúa thấp nhất là Kiên Giang 2.643 đồng/kg, Cà Mau 2.826 đồng/kg, Hậu Giang 2.979 đồng/kg.

Bộ Tài chính cho biết, giá mua lúa định hướng là căn cứ vào mức giá thành sản xuất lúa kế hoạch vụ đông xuân 2014-2015. Các cơ quan có thẩm quyền, các doanh nghiệp, cá nhân mua lúa với giá định hướng phải đảm bảo mức lãi tối thiểu cho người sản xuất lúa vụ đông xuân 2014-2015.

Khai thác thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á

Nhằm đẩy mạnh xuất khẩu gạo sang thị trường châu Phi, Tây Á, Nam Á, trong năm 2015, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục triển khai Chỉ thị 08 về tăng cường công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương mại gạo; Triển khai thực hiện Bản ghi nhớ giữa Bộ Công Thương và Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn về phối hợp công tác nhằm đẩy mạnh sản xuất, xuất khẩu nông lâm thủy sản. Nghiên cứu, xây dựng Đề án chiến lược phát triển thị trường gạo đến năm 2020.

Để gạo Việt Nam có thể thâm nhập trở lại và đứng vững trên thị trường châu Phi, Bộ Công thương đang đẩy mạnh đàm phán và ký kết Bản ghi nhớ (MOU) về thương mại gạo với nhiều nước thuộc châu lục này như Bờ Biển Ngà, Congo, Kenya, Angola, Mozambique, Madagascar... Cùng đó, sẽ giới thiệu khách hàng, hỗ trợ doanh nghiệp xác minh đối tác, đàm phán, ký kết hợp đồng, giải quyết các tranh chấp phát sinh, tổ chức các đoàn giao thương, xúc tiến thương mại tại các thị trường trên. Bên cạnh đó Bộ hiện cũng có kế hoạch phối hợp với Chính phủ các nước châu Phi để thành lập kho quan ngoại tại Angola, Cameroon và Mozambique để giúp các nhà xuất khẩu Việt Nam dễ dàng tiếp cận thị trường châu Phi.

Đồng thời, theo dõi, đôn đốc và hỗ trợ doanh nghiệp đầu mối hai bên thực hiện các MOU về thương mại gạo đã ký với Sierra Leone, Guinea và Comoros... Hỗ trợ doanh nghiệp thành lập công ty, mở kho ngoại quan gạo tại một số thị trường trọng điểm như Cameroon, Angola, Mozambique..., để tiêu thụ gạo trực tiếp. Hỗ trợ các doanh nghiệp triển khai đề án đổi gạo Việt Nam lấy điều châu Phi...

Quyết định số 606/QĐ-BCT: Tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ thóc, gạo giai đoạn 2015-2020

Bộ Công Thương vừa ban hành Quyết định số 606/QĐ-BCT về việc ban hành Lộ trình xây dựng vùng nguyên liệu hoặc thực hiện liên kết sản xuất và tiêu thụ thóc, gạo của thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo giai đoạn 2015-2020. Quyết định 606 sẽ có hiệu lực từ ngày 1/3/2015.

Mục tiêu, nguyên tắc xây dựng và thực hiện của Lộ trình nhằm tăng cường liên kết sản xuất và tiêu thụ thóc, gạo; góp phần thực hiện định hướng tái cơ cấu ngành nông nghiệp, gắn hoạt động chế biến, kinh doanh, tiêu thụ, xuất khẩu gạo của thương nhân với hoạt động sản xuất lúa của nông dân; góp phần nâng cao chất lượng, giá trị thóc, gạo hàng hóa, nâng cao năng lực sản xuất, kinh doanh và sức cạnh tranh của đội ngũ thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo.

Theo Quyết định số 606, Nhà nước có nhiệm vụ định hướng, khuyến khích xây dựng vùng nguyên liệu đồng thời có chính sách ưu đãi để tạo động lực thúc đẩy mở rộng quy mô vùng nguyên liệu; Chia sẻ rủi ro và hài hòa lợi ích giữa thương nhân và nông dân; gắn kết lợi ích với trách nhiệm của các bên trong quan hệ liên kết. Bên cạnh đó, thương nhân phải có trách nhiệm tích cực, chủ động và ưu tiên các nguồn lực để thực hiện Lộ trình này.

Quyết định 606 cũng nêu cụ thể các phương thức xây dựng vùng nguyên liệu như: Xây dựng Dự án hoặc Phương án Cánh đồng lớn theo Quyết định số 62/2013/QĐ-TTg ngày 25/10/2013 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn liền với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng lớn và Thông tư số 15/2014/TT-BNNPTNT ngày 29/4/2014 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn hướng dẫn thực hiện một số điều tại Quyết định số 62/2013/QĐ-TTg.

Ngoài ra, Quyết định 606 yêu cầu rõ không xây dựng Dự án hoặc Phương án Cánh đồng lớn mà chỉ ký hợp đồng liên kết sản xuất và tiêu thụ thóc, gạo với hộ nông dân trồng lúa hoặc đại diện của nông dân theo quy định tại Lộ trình; Xây dựng vùng nguyên liệu thuộc quyền quản lý, sử dụng của thương nhân trên diên tích đất sản xuất lúa được Nhà nước giao, cho thuê, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất hoặc thuê đất của các hộ gia đình, tổ chức, cá nhân để sản xuất lúa theo quy định của pháp luật về đất đai.

Cũng theo Quyết định 606, diện tích sản xuất lúa theo kế hoạch, phương án hoặc dự án xây dựng vùng nguyên liệu đã được phê duyệt nhưng thương nhân không tổ chức mua thóc, gạo được sản xuất ra sẽ không được tính khi cơ quan có thẩm quyền xác nhận kết quả xây dựng vùng nguyên liệu, trừ các trường hợp do các sự kiện bất khả kháng như thiên tai, bão lụt, dịch bệnh...; thóc, gạo hàng hóa không bảo đảm chất lượng theo hợp đồng đã ký; hộ nông dân trồng lúa, đại diện của nông dân tự phá vỡ hợp đồng, không bán cho thương nhân theo hợp đồng đã ký...

Hiệp hội Lương thực sẽ tiêu thụ hết lúa hàng hóa cho nông dân

Năm 2015, mặc dù dự báo tình hình xuất khẩu vẫn khá ảm đạm nhưng VFA vẫn đặt ra mục tiêu tiêu thụ hết lúa gạo hàng hóa cho nông dân.

IV. CẢNH BÁO, DỰ BÁO

Xuất khẩu gạo năm 2015 dự kiến sẽ gặp nhiều khó khăn lớn.

* Áp lực cạnh tranh gay gắt cả về chất lượng lẫn giá cả từ phía các cường quốc xuất khẩu gạo như Thái Lan, Ấn Độ và Pakistan sẽ là thách thức đối với việc xuất khẩu gạo của Việt Nam. Thái Lan hiện đang có một lượng gạo tồn kho lớn và nhiều khả năng sẽ bán ra trong năm 2015. Việc một cường quốc về xuất khẩu gạo bán ra một số lượng lớn như vậy sẽ gây ảnh hưởng đến giá gạo thế giới theo hướng giảm.

* Xuất khầu gạo sang Trung Quốc năm 2015 cũng sẽ gặp khó khăn hơn. Trung Quốcy sẽ tiến hành kiểm soát chặt chẽ việc nhập khẩu qua biên giới và đẩy mạnh nhập khẩu chính ngạch. Phía Trung Quốc đã đấu thầu cho các doanh nghiệp của mình có quota (hạn ngạch) nhập khẩu. Điều này sẽ gây khó khăn không nhỏ cho những doanh nghiệp Việt Nam.

* Ngoài ra, xuất khẩu khẩu gạo của Việt Nam vẫn đang tiếp tục đối diện với nhiều khó khăn, thách thức nội tại. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo gặp khó khăn về tài chính, vùng nguyên liệu; công tác quy hoạch vùng sản xuất, tổ chức sản xuất lúa theo hướng sản xuất hàng hóa, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật và quy trình sản xuất, chế biến lúa gạo… chưa thật sự hiệu quả; việc nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu gạo chưa được quan tâm đúng mức.

* Các nước nhập khẩu gạo đều có xu hướng tăng tỷ lệ tự cung, và dự kiến sản lượng của họ năm nay sẽ bằng hoặc cao hơn năm ngoái.

* Thị trường gạo thơm cũng bị tăng cạnh tranh. Trước đây, Thái Lan xuất khẩu chủ yếu gạo thơm cao cấp Hom Mali với giá cao (trên 1.000 USD/tấn), còn gạo thơm xuất khẩu của Việt Nam là loại Jasmine chủ yếu ở mức giá trên dưới 600 USD/tấn. Nhờ ưu thế giá rẻ hơn nhiều, gạo thơm của Việt Nam đã chiếm lĩnh được nhiều thị trường quan trọng. Nhưng gần đây, Thái Lan bắt đầu đẩy mạnh sản xuất giống lúa thơm Batum. Đây là giống lúa thơm loại trung bình, tương đương với giống Jasmine của Việt Nam. Do đó, khi tung ra thị trường, gạo thơm Batum của Thái Lan chắc chắn sẽ là đối thủ cạnh tranh đáng gờm với gạo Jasmine của Việt Nam ở phân khúc gạo thơm phẩm cấp trung bình. Nếu gạo Batum của Thái Lan mà có giá chỉ ngang hoặc nhỉnh hơn một chút so với gạo Jasmine của Việt Nam, chắc chắn gạo thơm Jasmine của Việt Nam sẽ khó bán.

Theo VINANET.