Thiết bị sấy lúa và các loại nông sản này được gọi là Máy sấy bong bóng năng lượng mặt trời (Solar bubble dryer), nó đã được các chuyên gia từ Đại học Hohenheim, GrainPro, Inc., và IRRI cùng phối hợp thiết kế.

Tên gọi của công cụ này bắt nguồn từ những đặc điểm chính trong thiết kế của máy “Năng lượng mắt trời” do tận dụng điều kiện môi trường được cung cấp sức nóng từ không khí tạo thành dòng chảy bên trong công cụ sấy và “Bong bóng” do công cụ sấy được thiết kế có hình dạng giống như mái vòm tròn của nó.

Các chuyên gia đã thử nghiệm nhiều kiểu từ  khi bắt đầu chứ không chỉ một kiểu dạng hình “bong bóng” trong khi thực hiện dự án thiết kế công cụ sấy lúa kỳ diệu này. Thiết kế đầu tiên, có dạng một ống khói, nhưng nó không có hiệu quả để di chuyến không khí thông qua đường hầm sấy như dạng mái vòm “bong bóng” này. Và nhất là khi đang hoạt động sấy mà có mưa, bảo thì dạng ống khói dễ bị đổ. Vì thế, các chuyên gia tìm cách khắc phục bằng thiết kế lại kiểu sử dụng những bộ thông gió nhỏ để làm dịch chuyển không khí và kiểu “bong bóng” được lựa chọn thích hợp nhất (xem hình).   

Máy thông gió nhỏ thổi phồng bong bóng và lưu chuyển tuần hoàn không khí trong hầm sấy. Luồng không khí khi đó di chuyển nước từ bên trong hầm sấy (chứa lúa/nông sản đang sấy) đi ra ngoài và ngăn ngừa sự quá nóng. Để đảm bảo sấy đồng đều, nông sản cần được đảo trộn nhiều lần, bằng cách sử dụng trục lăn kim loại bên dưới thiết bị sấy.

Dựa vào kết quả kểm tra chất lượng hạt lúa sấy trong phòng thí nghiệm cho thấy hạt lúa sấy bằng thiết bị này rất có hiệu quả. Tùy thuộc vào nhiệt độ không khí và thời tiết khô hay ướt, công cụ sấy lúa này có thể sấy hạt lúa đạt hàm lượng ẩm độ từ 10–13%. Đối với nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đánh giá chất lượng hạt, độ ẩm hạt lý tưởng theo các chuyên gia này là 14%. Nhưng hầu hết mọi nơi, độ ẩm hạt tùy thuộc vào nhà máy xay chà gạo, và tùy thuộc vào việc hạt lúa sử dụng cho tiêu thụ hay cho việc làm giống… Nếu sử dụng cho việc sản xuất giống, thì nên sấy lúa đạt độ ẩm dưới 12%  để duy trì sự nảy mầm khi bảo quản với thời gian lâu.

Các chuyên gia công nghệ sau thu hoạch của IRRI cho rằng, thiết bị sấy đang còn tiếp tục cải thiện thêm, tuy nhiên, hiện sử dụng đã có nhiều ưu điểm cho nông dân sản xuất nhỏ, sản xuất giống hoặc các loại lúa đặc biệt chất lượng cao…vượt hơn so máy sấy cơ khí. Thiết kế loại thiết bị sấy này rẻ tiền, sử dụng dễ dàng và thuận tiện cho vùng nông thôn chưa có nguồn điện hoặc tiết kiệm điện sử dụng năng lượng mặt trời.

Các thiết bị sấy cơ khí yêu cầu lượng lúa cao để sấy, đối với thiết bị sấy lúa bong bóng sử dụng năng lượng mặt trời này có khả năng sấy khoảng trên dưới 1 tấn lúa hoặc các nông sản khác, và sấy trong vòng 1 – 2 ngày tùy thuộc vào trời mưa hay nắng.

Ví dụ, một máy sấy tuần hoàn điển hình yêu cầu tối thiểu 10 tấn lúa chỉ trong một hoạt mẻ làm khô. Bởi vì nó cần điện để chạy máy sấy và đồng thời nhiên liệu tạo nhiệt độ không khí, đầu tư và chi phí vận hành cho một máy sấy như vậy là rất cao. Một lợi ích nữa của máy sấy bong bóng dùng năng lượng xuất phát từ tấm pin mặt trời quang điện của nó cung cấp năng lượng cho pin của các máy thông gió. Có thể sử dụng tấm pin mặt trời cho việc chạy thiết bị sấy bong bóng này. Ngoài ra, các tấm pin mặt trời và pin cũng có thể được sử dụng cho các mục đích khác, chẳng hạn như ánh sáng cho ngôi nhà khi máy sấy không hoạt động.

Các chuyên gia Viện Lúa IRRI cho biết, hiện nay, máy sấy bong bóng năng lượng mặt trời này đang được thử nghiệm tại một số nước như Campuchia, Myanmar, Philippines, Việt Nam và một số nước châu Phi.

Những ưu điểm của Máy sấy bong bóng năng lượng mặt trời

-           Là một giải pháp sấy nông sản nhanh và an toàn nhằm bảo vệ nông sản không bị ảnh hưởng thời tiết bất thường,

-           Làm khô với tốc độ khỏang một phần trăm một giờ,

-           Có thể sấy khô tất cả các loại sản phẩm/hàng hóa nông nghiệp

-           Có khả năng sấy trong điều kiện trời mưa và ngay cả ban đêm,

-           Dễ vận chuyển, lắp đặt và bố trí sử dụng,

-           Máy sấy thân thiện môi trường;

-           Có thể sử dụng bảng điều khiển được cung cấp điện tiêu chuẩn hoặc năng lượng mặt trời để chạy quạt thông gió.

Khả năng áp dụng

• Trong điều kiện sản xuất nông sản của Việt Nam, việc áp dụng một thiết bị sấy bằng năng lượng mặt trời là rất quan trọng trong việc giảm chi phí sản xuất và bảo vệ môi trường, đồng thời tận dụng nguồn năng lượng sạch với chi phí thấp.
• Các mặt hàng nông sản khác ngoài thóc có thể ứng dụng công cụ này như: hạt cà phê, hạt hồ tiêu, hạt điều, hạt ngô …

TS. Nguyễn Công Thành theo www.irri.org