Chào mừng Quý độc giả đến với trang thông tin điện tử của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam

Tin nổi bật
Thành tích

Huân chương Ðộc lập

- Hạng 1 - Hạng 2 - Hạng 3

Huân chương Lao động

- Hạng 1 - Hạng 2 - Hạng 3

Giải thưởng Nhà nước

- Nghiên cứu dinh dưởng và thức ăn gia súc (2005)

- Nghiên cứu chọn tạo và phát triển giống lúa mới cho xuất khẩu và tiêu dùng nội địa (2005)

Giải thưởng VIFOTEC

- Giống ngô lai đơn V2002 (2003)

- Kỹ thuật ghép cà chua chống bệnh héo rũ vi khuẩn (2005)

- Giống Sắn KM 140 (2010)

Trung tâm
Liên kết website
lịch việt
Thư viện ảnh
Video
Thiết lập chuỗi giá trị nông sản thông minh và an toàn tại Việt Nam Cà chua bi

Thống kê truy cập
 Đang trực tuyến :  20
 Số lượt truy cập :  33266582
Phòng trừ sinh học rệp sáp (Planococcus citri Risso) trên cây công nghiệp
Thứ sáu, 29-11-2013 | 18:25:21

TS. Nguyễn Công Thành, Phòng Nghiên cứu Cây công nghiệp, IAS

             

Rệp sáp có tên khoa học là Planococcus citri. Các tài liệu nước ngoài gọi tên thông thường của nó là citrus mealybug (rệp sáp cam quýt, tiêu biểu trên cây bưởi). Tuy nhiên, cây ký chủ của nó không chỉ có các cây thuộc họ cam quýt mà còn gây hại chủ yếu trên các cây công nghiệp như cà phê (cà phê chè và cà phê vối, có thể làn chết cây non), ca cao, hồ tiêu, dừa, khóm…và các cây khác như nho, chuối, xoài, gừng, tất cả loài hoa, rau…. Nó được phát hiện trên 70 họ cây trồng khác nhau.

 

 

1. Phân bố và đặc điểm sinh học của rệp sáp

Phân bố

 

Rệp sáp Planococcus citri là một trong những loài rệp phổ biến nhất.  Phân bố rộng khắp nơi trên thế giới, các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Chúng hiện diện gần như khắp các nước trồng cà phê.

 

Tập tính sinh sống và gây hại

 

Rệp sáp gây hại vùng rễ và tất cả các bộ phận của cây chủ yếu là tán lá và trái. Khi rệp sáp tấn công vùng rễ, làm cho lá cây bị hại héo và vàng úa có thể nhầm với triệu chứng bị khô hạn. Rễ đôi khi bị khảm một lớp mô nấm màu trắng xanh (Polyporus sp.) và bị còi cọc. Rệp sáp được phát hiện dưới mô nấm khi nó được bóc đi. Khi bị hại vùng rễ do rệp sáp kết hợp với mô nấm, làm cho cây dễ bị chết. Trường hợp gây hại trên thân bao gồm lá, cành non và dưới gốc trái.

 

Loài rệp sáp Planococcus citri có khả năng di chuyển hoạt động tích cực trong suốt đời sống của chúng. Nghiên cứu của các nhà khoa học cho rằng mặc dù rệp sáp (Planococcus citri) chưa phải sản sinh nhiều dịch ngọt, song có một số loài kiến sẽ có xu hướng (kích thích) bị dẫn dụ. Trong đó, loài kiến thường có xu hướng bị dẫn dụ nhất là Anoplolepis longipes, một loài kiến có cẳng dài. Thiệt hại do rệp sáp này gây ra có thể làm gia tăng nghiêm trọng khi rệp sáp Planococcus citri được kết hợp với kiến (Điều này có nhiều báo cáo nhận xét chưa rõ ràng). Loài rệp sáp còn là véc tơ tuyền bệnh sưng chồi (Swollen shoot) trên cây ca cao (www.extento.hawaii.edu).

 

Sinh học rệp sáp       

 

Theo nguồn www.extento.hawaii.edu, các nhà chuyên môn nghiên cứu thí nghiệm rệp sáp trên lá cà phê nhận thấy con đực sống khoảng 27 ngày (từ khi nở cho đến khi trưởng thành và chết), còn đối với con cái sống khoảng 115 ngày. Vòng đời (từ trứng cho đến khi đẻ trứng) biến thiên từ 20 đến 44 ngày. Mật số rệp sáp thường cân bằng số lượng con cái và con đực.

 

Trứng

 

Trứng được đẻ thành lớp bao phủ bởi túi trứng bằng sợi sáp. Trứng nở trong 2-10 ngày.

 

Ấu trùng

 

Con rệp sáp đực có 4 giai đoạn ấu trùng gọi là sâu non (instar). Mỗi giai đoạn sâu non được phân biệt bởi sự thay lông. Những báo cáo nghiên cứu rệp sáp trên lá cà phê nhận thấy giai đoạn sâu non tuổi 1 trải qua 7-14 ngày; trung bình 9,9 ngày; tuổi 2, 6-16 ngày, trung bình 8,7 ngày; tuổi 3, 2-3 ngày, trung bình 2,5 ngày; và tuổi 4, 1-6 ngày, trung bình 3 ngày. Khoảng 4 ngày vào sâu non (instar) tuổi hai, một vết đen phát triển trên cơ thể côn trùng. Hai ngày sau, sâu non bắt đầu xe sợi thành một kén quanh cơ thể nó. Kén này được tiếp tục xe làm tăng mật độ sợi cho đến khi rệp sáp trưởng thành có cánh mọc lên sau hai lần thay lông.

Con rệp sáp cái chỉ có 3 giai đoạn ấu trùng, ấu trùng tuổi 1 trải qua từ 7-17 ngày, trung bình 11,5 ngày; tuổi 2, 5-13 ngày, trung bình 8,2 ngày; và tuổi 3, 5-14 ngày, trung bình 8,4 ngày (www.extento.hawaii.edu).

 

Thành trùng

 

Rệp sáp đực sống trong 2-4 ngày sau khi thay lông giai đoạn ấu trùng sau cùng. Con cái sống trung bình 87,6 ngày khi trưởng thành và có thể bắt đầu đẻ trứng 15-26 ngày trong thời gian trưởng thành của nó. Con cái đẻ từ 200-400 trứng, trung bình 300 trứng trong một vòng đời.

 

2. Biện pháp phòng trừ tổng hợp

Phòng trừ sinh học

 

Cần chú ý khai thác phòng trừ sinh học và phi hóa học bảo vệ môi trường. Có nhiều loài ong ký sinh, và nhiều loài bọ ăn thịt là thiên địch tấn công rệp sáp. Một số loài nấm gây bệnh cũng có thể gây hại rệp sáp. Một điều tra nghiên cứu ở Ai Cập báo cáo có 12 loài ong ký sinh trên rệp sáp, 9 loài bọ ăn thịt gồm: Bọ rùa, bướm, ruồi, muỗi…

Các thiên địch phòng trừ sinh học là các ong ký sinh tấn công sâu non (nymph) của rệp sáp gồm: Leptomastidea abnormisLeptomastix dactylopiiChrysoplatycerus splendens, và Anagyrus pseudococci. Loài ăn thịt gồm: Bọ lacewing nâu (Sympherobius barberi); Bọ lacewing xanh (Chrysopa lateralis), bọ rùa, ….

Cách phòng trừ khác là dùng bẩy mồi dính với pheromone giới tính của loài để bắt con đực. Pheromone đã được phân lập, tổng hợp và được thương mại hóa. (www.wikipedia.org/wiki/planococcus_citri).

 

Biện pháp canh tác phi hóa học

 

- Hun khói được khuyến cáo để hạn chế phát triển của rệp sáp        

- Làm hàng rào chắn các cây theo dãy để ngăn chặn lây lan rệp sáp

- Vệ sinh dụng cụ thu hoạch, dụng cụ làm vườn hạn chế sự phát tán

- Một số loài cây kiểng là ký chủ quan trọng của rệp sáp không nên trồng gần vườn. Cần chú ý kiểm tra và xử lý trên các loại cây kiểng để tránh lây lan ra cây vườn (cây công nghiệp, ăn trái…).

- Tưới rửa trôi: Rệp sáp có thể bị rửa trôi với vòi nước mạnh và liên tục. Xử lý bằng vòi nước nhiều lần khi cần cũng là biện pháp tốt trong điều kiện bị nhiễm nhẹ.

- Dùng xà phòng trừ sâu: Xà phòng trừ sâu có bán trên thị trường. Tuy nhiên, chúng ta có thể tự làm bằng cách sử dụng chất xà phòng rửa chén nhưng không dùng xà phòng có tẩm dầu thơm và chất phụ gia có thể ảnh hưởng cây. Trộn xà phòng với ít nước phun lên cây.

- Dùng dầu neem: Dầu neem được chiết xuất từ cây neem (hoặc có thể cây sầu đông) Sử dụng theo sự hướng dẫn trên nhãn sản phảm. Có lợi kết hợp vì dầu neem cũng là chất diệt sâu và nấm (khi cây trồng hấp thu dầu neem nó có thể phòng trừ côn trùng không tiếp xúc trực tiếp). Neem còn an toàn khi sử dụng trên cây rau và cây thực phẩm cũng như cây hoa kiểng khác.

- Có thể sử dụng những đồ gia vị như tỏi, gừng, ớt…để tạo chất phòng trừ rệp sáp theo hướng hữu cơ  một cách an toàn. Dùng 1 củ tỏi, 1 củ hành và 1 muỗng ớt bột trộn và nghiền nhỏ bằng dụng cụ nghiền nhà bếp chế biến thành bột nhão. Rót khoảng 1 lít nước khuấy đều và ngâm khoảng 1 giờ. Sau đó lọc qua vải thưa rồi cộng thêm 1 muỗng xà phòng rửa chén và tiếp tục khuấy đều. Hợp chất này có thể sử dụng và bảo quản khoảng 1 tuần trong ngăn mát tủ lạnh.

 

Phòng trừ hóa học

 

Một số loại thuốc sâu được chấp thuận sử dụng phòng trừ rệp sáp khi thật cần thiết và nên dùng loại không ảnh hưởng thiên địch có ích như bọ cánh cứng (Cryptolaemus montrouzieri) và ong ký sinh (Leptomastix dactylopii)... Song, những loại thuốc sâu mạnh có thể gây nguy hiểm đến vật nuôi và con người. Một số vùng có khả năng còn phóng thích bọ cánh cứng và ong trong vườn phòng trừ sinh học rệp sáp. Kỹ thuật này rất phù hợp với điều kiện trồng trong nhà lưới, nhà kiếng.

Cây bị hại nếu lá còn xanh hoặc vàng có thể cứu chữa bằng cách xử lý kỹ. Cây bị hại lá  màu nâu nên nhổ và thay thế cây khác.

Nếu sự nhiễm không thể phòng trừ bằng thuốc hóa học sau 2 hoặc 3 tuần có thể tiêu hủy cây bị nhiễm nặng tránh lây lan.

Không sử dụng thuốc không có nguồn gốc và không có trong danh sách được cho phép sử dụng.

 

Tài liệu nguồn tham khảo:

- www.extento.hawaii.edu

- www.wikipedia.org/wiki/planococcus_citri

Trở lại      In      Số lần xem: 47870

[ Tin tức liên quan ]___________________________________________________
  • Bản đồ di truyền và chỉ thị phân tử trong trường hợp gen kháng phổ rộng bệnh đạo ôn của cây lúa, GEN Pi65(t), thông qua kỹ thuật NGS
  • Bản đồ QTL chống chịu mặn của cây lúa thông qua phân tích quần thể phân ly trồng dồn của các dòng con lai tái tổ hợp bằng 50k SNP CHIP
  • Tuần tin khoa học 479 (16-22/05/2016)
  • Áp dụng huỳnh quang để nghiên cứu diễn biến sự chết tế bào cây lúa khi nó bị nhiễm nấm gây bệnh đạo ôn Magnaporthe oryzae
  • Vai trò của phân hữu cơ chế biến trong việc nâng cao năng năng suất và hiệu quả kinh tế cho một số cây ngắn ngày trên đất xám đông Nam Bộ
  • Tuần tin khoa học 475 (18-24/04/2016)
  • Vi nhân giống cây măng tây (Asparagus officinalis L.)
  • Thiết lập cách cải thiện sản lượng sắn
  • Nghiên cứu xây dựng hệ thống dự báo, cảnh báo hạn hán cho Việt Nam với thời hạn đến 3 tháng
  • Liệu thủ phạm chính gây nóng lên toàn cầu có giúp ích được cho cây trồng?
  • Tuần tin khoa học 478 (09-15/05/2016)
  • Sinh vật đơn bào có khả năng học hỏi
  • Côn trùng có thể tìm ra cây nhiễm virus
  • Bản đồ QTL liên quan đến tính trạng nông học thông qua quần thể magic từ các dòng lúa indica được tuyển chọn
  • Nghiên cứu khẳng định số loài sinh vật trên trái đất nhiều hơn số sao trong giải ngân hà chúng ta
  • Cơ chế di truyền và hóa sinh về tính kháng rầy nâu của cây lúa
  • Vật liệu bọc thực phẩm ăn được, bảo quản trái cây tươi hơn 7 ngày mà không cần tủ lạnh
  • Giống đậu nành chống chịu mặn có GEN gmst1 làm giảm sự sinh ra ROS, tăng cường độ nhạy với ABA, và chống chịu STRESS phi sinh học của cây Arabidopsis thaliana
  • Khám phá hệ giác quan cảm nhận độ ẩm không khí ở côn trùng
  • Phương pháp bền vững để phát triển cây lương thực nhờ các hạt nano
Designed & Powered by WEBSO CO.,LTD